Eimreiðin - 01.05.1901, Síða 31

Hvernig lífið upphaflega er til orðið, er oss hulið. Á mið-
öldunum héldu menn, að hin lægstu dýr kviknuðu af sjálfu sér,
líkt og menn trúa enn víða heima á Fróni um lýs og flær. Ole
Worm, háskólakennari í Kaupmannahöfn (f 1654), mesti fræði-
maður sinna tíma, hélt því jafnvel fast fratn, að læmingjarnir —
músategund, sem stundum kemur 1 afarstórum hópum ofan af
fjöllum í Noregi og gjörir mikinn óskunda í ’bygðunum — mynd-
ist í skýjunum og rigni niður yfir réttláta og rangláta.
Pessi sjálfmyndunarkenning (generatio sþontanea) hefur oft
komið frarn síðan, og ýmsir af lærisveinum Darwins, þar á meðal
prófessor Haeckel, eru þeirrar skoðunar, að hin lægstu frumdýr
geti stöðugt myndast, ’ef hin rétta blöndun myndunarefnanna er
fyrir hendi. Petta eru getgátur, sem enn þá hefur eigi hepnast
að sanna.
Steingrimur Matthíasson.
Ritsj &.
MATTHfAS JOCHUMSSON: JÓN ARASON, harmsöguleikur í
5 þáttum. Kostnaðarmaður: Skúli Thóroddsen. ísafirði igoo.
Hann á löngum lífsferli og allmiklu skáldstarfi á bak að sjá, þessi
prestur Braga og Jahve, þessi maður með hina »háu tóna«,— ef hann
annars fýsir að líta til baka, sem reyndar er óvíst, enda ekki mikii
ástæða til. Hann er nú 65 ára að aldri, en skáldgáfa hans er þó óbiluð.
Sumir álíta jafnvel, að aldrei hafi honum tekist betur en einmitt núna.
síðustu árin. Raunar skipar »Jón Arason« ekki öndvegið meðal skáld-
rita hans — því ekki er ætíð jafnvel tónað í Bragahofi hans —, en
hann mun þó vera bezta leikritið hans.
Af eldri leikritum hans er »Skugga-Sveinn« beztur. Aðalpersónan
er sköpuð í anda íslenzkra þjóðsagna og leikurinn hefir eftir íslenzkum
mælikvarða unnið allmikla hylli. Ég ímynda mér helzt, að það hljóti
einmitt að stafa af því, að persónur leiksins eru gamlir kunningjar, sem
menn kannast við annarstaðar að, og fólk hafi því haft gaman af aA
sjá þær á leiksviði. Hér í Danmörku mundu menn kalla »Skugga-
Svein« alþýðu-gamanleik, ef til vill góðan alþýðu-gamanleik, en ekki
áhrifamikinn skáldleik. Það er nóg af efni eða viðburðum í leiknum,
en þá er líka hér um bil alt talið. Ekkert er gert til að láta lyndis-
einkunnir aðalpersónanna umskapast. Að því leyti sem Skugga-Sveinn
á í baráttu við hið lögbundna mannfélag, minnir leikurinn á »Ræningj-
ana« eftir Schiller, en það er ekki samið með gremjutilfinning Schillers —