Eimreiðin - 01.01.1902, Page 12

12
Petta, að Grúndtvíg sneri sér að fornöldinni, var í samræmi
við hina «rómantísku» stefnu þeirra tíma. En það, sem einkendi
hann frá öðrum »rómantískum« skáldum, var það, að hann lét ekki
staðar numið við skáldaýkjurnar, heldur hélt lengra. Hann var
ekki á skoðun samtíðarinnar um það, að skáldin ættu að gleyma
lífinu i skáldskapnum. Honum svipaði miklu fremur til fornskáld-
anna, sem gengu fram á vígvöllinn og greiddu biturleg högg um
leið og þeir kváðu óð sinn, voru hvorttveggja í einu bæði skáld
og hetjur. Skáldskapurinn varð þannig að vopni í höndum hans í
baráttunni fyrir þeim málefnum, sem hann helgaði líf sitt. Pað
vakir ekki aðallega fyrir honum þegar hann yrkir, að ná sem hæstu
stigi í list og prýði, að töfra og seiða með fegurð og snild, heldur
að vekja, örva og styrkja aðra með þeim háleitu skoðunum, sem
hafa sigrað inni fyrir hjá honum sjálfum gegnum storm og stríð.
Pað var efst í Grúndtvíg um þessar mundir að gefa sig allan
að skáldskap og vísindum og slá frá sér allri tilhugsun um prest-
vígslu. En þetta fór á annan veg en hann ætlaði. Faðir
hans var kominn hátt á sjötugsaldur og vildi því feginn fá sér
aðstoðarprest. En hann hafði megnustu óbeit á öllum skynsemis-
trúarmönnum, og á öðrum var ekki völ um þær mundir. Pað var
því ekki annað sýnna, en að hann mætti segja af sér, svo framar-
lega sem sonur hans ekki vildi taka prestvígslu. Þegar svona
stóð á, þóttist Grúndtvíg ekki geta færst undan og fór hann því
að búa sig undir vígsluna. Varð hann áður að ganga undir síð-
asta prófið, sem var í því innifalið, að hann átti að halda ræðu í
viðurvist sérstakra dómenda. Hann lagði út af orðunum: »Hvers
vegna er orð Drottins horfið úr húsi hans?« Segir hann í ræðunni
með berum orðum, að klerkar og kennimenn boði alls ekki guðs
orð fyrir lýðnum, heldur tali um alt annað milli himins og jarðar,
og venjulega séu ræður þeirra ekki annað en orðin tóm, köld og
kraftlaus. Og hann furðar alls elcki á þessu, |dví það sé ekki guð
og ritningin, sem prestarnir trúi á, heldur nýjar jarðabótaaðferðir,
kartöflurækt, kynbætur á fénaði o. s. frv. Fyrir ræðu þessa fékk
hann mikið lof hjá prófdómendunum, en þegar hún nokkru síðar
birtist á prenti, kvað við annan tón. Prestunum þótti gengið of
nærri sér og kærðu hann fyrir ræðuna, og sú varð lyktin á, að
hann varð að sæta áminningu hjá háskólaráðinu.
Eins og allir þekkja, getur trú og trú verið tvent ólíkt. Hún
getur verið bygð aðallega á siðalærdómi kristindómsins og þeim