Eimreiðin - 01.05.1916, Blaðsíða 58

134
mundssonar læröa og Guðmundar prests Jónssonar; en við þau
var Holgeir Rósenkranz alls ekki riðinn. Pað var hinn íslenzki
umboðsmaður hans, Ólafur Pétursson, sem var hvatamaður þeirra
mála. Pessi þrjú ár, sem nefnd eru, var Holgeir Rósenkranz alls
ekki á þingi; 1630 var hann í herferð með konungi, 1631 kom
hann ekki til íslands fyr en eftir þing, og eins 1632 (Safn II,
736—737). Sumarið 1633 var hann í síðasta skifti hér á landi,
og þá á alþingi; hann lét þá nefna menn í dóm um galdramál
síra Illuga Jónssonar, sem var að mestu sýknaður, því það sann-
aðist, að Arnbjörn sá, sem borið hafði á hann galdrana, hafði
lengi verið »þvingaður af ofsjóna og samvizkuveiki«. Á þingið
ÍÓ37, þegar galdradómar þeirra Jóns lærða og Guðmundar son-
ar hans voru samþyktir, kom Holgeir Rósenkranz eðlilega ekki,
því þá var hann fyrir 4 árum alfarinn frá Islandi. Á þessum
þingum eru lítil líkindi til, að Holgeir Rósenkranz hafi kúgað lög-
réttuna, þegar hann var alls ekki viðstaddur.
Galdramálin gegn Jóni lærða og Guðmundi syni hans voru
tilbúin af Ólafi Péturssyni umboðsmanni af heift og í hefndar-
skyni. Ólafur þessi virðist hafa verið misendismaður, og bar
hann síðar mikinn róg á landa sína erlendis. Guðmundur prestur
Jónsson var trúlofaður þjónustustúlku á Bessastöðum; varð hún
veik, og bar Guðmundur það fram opinberlega, að Ólafur Péturs-
son hefði viljað komast yfir hana, en er það mishepnaðist, hefði
Ólafur gert hana veika með fjölkyngi. Ólafur hafði völdin og
sneri málinu við og bar fjölkyngi og aðra óknytti upp á þá
feðga; lét hann dæma Guðmund frá kjóli og kalli með dómi á
Kálfatjörn 13. maí 1630, en 1. ágúst 1631 var Jón Guðmundsson
dæmdur útlægur á Bessastöðum fyrir kukl og galdrakenslu; sátu
6 prestar og 6 leikmenn í dómi, og vitna þeir þá meðal annars
í konungstilskipun 1617 sem gildandi lög. Jón lærði flýði til
Danmerkur og komst þar í mjúkinn hjá Óla Worm o. fl. Kvart-
aði hann undan, að ólög hefðu verið framin á sér, og konungur
úrskurðaði, að alþingi skyldi prófa málið að nýju; var það gert
1637, og var Bessastaðadómurinn samþyktur og staðfestur af
biskupum, prestum og sýslumönnum, með því að Jón hefði sjálf-
ur »meðkent sig að hafa kent og undirvísað þessa kuklaðferð,
sem sýnist að vera ólíðanleg og óheyrileg í landinu* Alþingi
og lögrétta voru í fyrstu sjaldan við galdradóma riðin) Gg ygr.
leitt var það venja, að galdramál voru útkjjáð í héraði og dóm-