Eimreiðin - 01.05.1916, Blaðsíða 18

94
nátengd eðli hinna einstöku geisla; hinn rauðleiti og rauðguli
hluti ljóssins framleiðir hita, en lítið ljós, og hefir mjög lítil eða
engin efnisáhrif; gulu og grænu geislar ljósbandsins framleiða
meira ljós en hita eða efnabreytingu, en bláu og fjólulitu geisl-
arnir hafa í för með sér miklar efnabreytingar, lýsa fremur lítið
og hita enn minna. Hver litil breyting á samsetningu sólarljóss-
ins mundi því leiða af sér hinar geigvænlegustu byltingar á jörð-
unni og líf mannkynsins, dýra og jurta yrði að taka á sig alt
annað form, ef slíka breytingu bæri að höndum, ef þá lífið á
jörðunni á annað borð ekki upprættist með öllu. Hundadagar
með óhollustu og svækjuhitum byrjuðu einmitt í Miðjarðarhafs-
löndunum á þeim tíma árs, er Siríus reis yfir sjóndeildarhring og
sól er í Ljónsmerki; Rómverjar og Grikkir kendu því Siríusi bæði
um hitann og óhollustuna, en Egyptum þótti aftur vænna um
stjörnu þessa og töldu hana orsaka vöxt og flóð úr Nílfljóti, sem
mest frjóvgar lönd þeirra. Siríus (Sóthis) var því víða tignaður
á Egyptalandi, og voru ýms musteri helguð honum, og voru þau
látin snúa beint gegn uppkomustað stjörnunnar á sjóndeildar-
hringnum.
Ljósmagn Siríusar er talið 48 sinnum meira en ljósmagn sól-
ar; en fjarlægðin er svo geysilega mikil, að hinn risavaxni hnött-
ur verður aðeins skínandi depill fyrir okkar sjónum, stærðarlaus
punktur, jafnvel í hinum beztu sjónpípum. Mönnum hefir reikn-
ast, að fjarlægð Hundastjörnu sé nálægt í 50 biljónum kílómetra,
eða að stjarnan sé oss hérumbil miljón sinnum fjarlægari en sól-
in, sem er að meðaltali 149V2 milj. km. frá jörðu. Ef jörðin væri
mitt á milli Siríusar og sólar, mundi sólin héðan séð vera orðin
að smástjörnu, 12 sinnum minni en Siríus. Hvað slíkar vegalengd-
ir hafa að þýða, er ekki hægt að gera sér grein fyrir; því varla
er hægt að nota neinn skiljanlegan mannlegan mælikvarða. Stærð
Siríusar er ekki hægt að mæla fremur en stærð annarra fasta-
stjarna, af því þær eru svo fjariægar, að engin sjónpípa og engin
mælingarverkfæri geta gripið hnattkringluna. Petta er líka vel skilj-
anlegt; vér vitum þvermál sólar, og af því er hægt að reikna, hve
stór sólkringlan er, séð frá Siríusi; í þeirri fjarlægð yrði hún minni
en fimmeyringur í 400 danskra mílna fjarska, en það mundi þurfa
góðan kíki í Reykjavík til þess, að sjá fimmeyring suður í Ma-
rokkó; sjónpípu, er stækkaði svo, mundi jörðin varla geta borið,
og svo er óhugsanlegt, að lofthvolfið nokkurntíma væri svo hreint,