Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1982, Page 61

bæjum standa ennþá uppi gömul fjárhús, hesthús og ýmsir
smákofar, en þau týna nú óðum tölunni.
Af öðrum búsetuminjum má nefna t.d. smalakofa, fjárborgir
og fjárhella, sem mikið er af á hraunsvæðunum í Þingeyjar-
þingi, fiskbyrgi (sem í Mývatnssveit kallast reiðabyrgi), tófu-
gildrur, svarðargrafir, vörður, götur og gamla vegi, stíflugarða og
vörslugarða af ýmsu tagi, réttir og aðhöld o.s.frv. Allar þessar
minjar eru merkilegar á sína visu, og veita margháttaðar
upplýsingar um atvinnuhætti fólksins.
Á það hefur þegar verið bent, að náttúruvernd og minja-
vernd verða naumast sundur skildar. Hinar sögulegu minjar,
sögustaðir, þjóðsagnastaðir og búsetuminjar, eru fyrir löngu
orðnar þáttur i landslaginu, óaðskiljanlegar frá því. Verndun
þeirra er óframkvæmanleg án þess að umhverfi þeirra sé
verndað, og á hinn bóginn gefa þær landinu aukið verndar-
gildi með því að auka fjölbreytni þess.
Samtök um náttúruvernd á Norðurlandi (SUNN) hafa frá
upphafi haft söguminjavernd á stefnuskrá sinni og vilja sam-
eina hana verndun náttúrunnar eftir því sem hægt er, enda er
það líka í samræmi við skoðanir alþýðumanna og anda nátt-
úruverndarlaganna, en þar segir í 1. grein, að lögin skuli
tryggja eftir föngum þróun íslenzkrar náttúru eftir eigin lög-
málum, en verndun þess sem er sérstætt eða sögulegt.
Við náttúrufarskönnun þá sem fram hefur farið á undan-
förnum árum í ýmsum héruðum norðanlands, hefur þetta
sjónarmið verið haft í huga, og sögulegar minjar hafa því
jafnan verið skoðaðar og skráðar samhliða náttúruminjum.
Slík könnun hefur m.a. farið fram í Jökulsárgljúfrum (1974), í
Mývatnssveit og á Mývatnsöræfum (1975-1978), í Skaga-
fjarðardölum (1979) og í Eyjafirði (1979-1982).
A þessum svæðum hafa flestar eyðibýlatættur, selrústir og
ýmislegt fleira verið skoðaðar, mældar lauslega og rissaðar
upp, merktar inn á kort og ljósmyndir teknar af þeim. Þá má
geta þess að Jón Sigurgeirsson frá Helluvaði hefur á undan-
förnum árum skoðað margar eyðibýlatættur í Þingeyjarþingi
og gert af þeim nákvæmar teikningar, en hann er áhuga-
maður um þessi fræði.
63