Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1946, Blaðsíða 61

ÍSLENZK LEIKRIT 1645 — 1 946
61
sem mun þangað renna á sínum tíma. Þá á Leikfélag Reykjavíkur. eins og eðlilegt er,
mikið og gott safn leikrita frá sýningum 15 síðustu ára, en í einstaks manns eign veit
ég flest leikrit í handritum eða uppskriftum hjá Alfred Andréssyni leikara. Hef ég haft
aðgang að safni hans og kann honum beztu þakkir fyrir, svo og fyrir ýmsar upplýs-
ingar um leikrit prentuð í blöðum og tímaritum, en þeim hefur hann safnað af mikilli
kostgæfni. Annar góður vinur minn, Ármann Kristinsson stud. jur., hefur gefið mér
margar gagnlegar vísbendingar um skólaleiki fyrr og síðar.
Leiksögulegar ritgerðir Þjóðverjanna Carls Kuchlers og J. Poestions frá síðustu alda-
mótum hafa orðið mér nokkuð að liði. Þeir nefna báðir leikrit, sem ekki er getið ann-
ars staðar, Kiichler einkum leikrit eftir vestur-íslenzka höfunda, og er sumt af þessu
glatað. Annars eru ritgerðir þessara útlendinga varhugaverðar sem heimildarrit um
íslenzka leiklist og leikritun, eins og að líkindum lætur. Traustari fóturn standa rann-
sóknir dr. Steingríms Þorsteinssonar, sem birtar eru í ritum hans: Upphaf leikritunar
á Islandi og Jón Thoroddsen og skáldsögur hans. Hef ég mjög stuðzt við síðara ritið
um öll leikrit, sem spunnizt hafa út frá skáldsögum Jóns. Einstakir menn, leikritahöf-
undar og leikarar, hafa gefið mér vísbendingar, og kann ég þeim öllum þakkir fyrir,
en að sjálfsögðu tek ég með þökkum við aðfinnslum og leiðréttingum þeirra, sem mér
hefur ekki unnizt tími til að leila til.
Um skrásetningu leikritanna er þeirri reglu fylgt, að getið er tegundar leiksins og
þáttafjölda næst á eftir nafni leiks og höfundar, tilgreint fæðingarár höfundar og dán-
arár, ef liðinn er, heiti leiksins á frummáli, ef hann er þýddur úr erlendu máli og þá
tilgreint, hvenær leikurinn kom fyrst fram (prentaður eða sýndur á frummáli). Þá
er leitazt við að gefa upplýsingar um það, hvar leikinn sé helzt að finna í handriti,
hvar og hvenær prentaður eða fjölritaður, en um fyrstu sýningu leiks er getið til að
ákveða aldur hans. Ef úl af þessum reglum er brugðið, þá hefur ekki verið nægilega
kunnugt um leikritið.
Þar sem ég hef tekið mér svo stórt í munn, að nefna skrána íslenzk leikrit 1645—
1946, þykir mér hlýða að gera nokkra grein fyrir elztu leikritunum. Elzt er í skránni
Belialsþáttur eftir Jacobus Palladinus de Theramo, þýddur að ég hygg um 1645. Ekki
er þessi tímasetning örugg, en af biblíutilvitnunum, sem í leiknum eru, má ráða, að
Þorláksbiblía (1637) hefur verið komin út, því nokkrar tilvitnanir eru teknar orðrétt
eftir henni, en langflestir ritningarstaðir virðast vera tilfærðir eftir minni með orða-
lagi Guðbrands biskups (1584). Aðaluppskrift leiksins, sem er í Landsbókasafni, er
miklu yngri, gerð af Þorsteini Halldórssyni í Skarfanesi á aðeins 4 dögum eins og frá
er greint í uppskriftinni. Leikritið er svo langt, að uppskriftartíminn er ótrúlega stutt-
ur, nema Þorsteinn hafi setið við að skrifa leikritið upp svo að segja í einni lotu, og
er þá ósennilegt, að hann hafi haft frumritið undir höndum heima í Skarfanesi, heldur
hafi hann komizt yfir það einhvers staðar þar sem hann var gestkomandi og þurft að
hafa hraðann á. í námunda við Skarfanes á Landi voru handrit helzt að finna í Skálholti
og ef til vill á Keldum. Þorsteinn dvaldi þar tíðum við skriftir, og eins í Skálholti, en þar