Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Page 132

128 ENDURSKOÐUN VÖLUSPÁR
almennt: börn manna og hvers kyns vætta, síðan takmarkað' við menn, loks beint
að Oðni einum.
í H 1 er Óðinn ekki kallaður Valfgðr (K 1), heldur Váfgðr. Merking hins nýja
heitis minnir á Óðinsheitið fíglverkr, en er víðtækari og sterkari. I öðru lagi er
Óðinn alls ekki ávarpaður sérstaklega. Avarpsliðnum (Valfgðr) er breytt í einkunn:
Viltu, at ek telja vel frarn forn spjgll fira Váfgðrs? Ef til vill hefur frummerking
orðsins firar: lifendur, verið farin að fölna eða gleymast á dögum E, en hvað sem
því líður, þýðir orðið hér menn, en „menn Óðins“: æsir. Kenningin er ungleg og
niðrandi. - Þó að æsir séu E ekki eins kærir og þeir voru HV, varð ekki fram hjá
þeim gengið. Og E veit vel, hvað hann er að gera. Til uppbótar fyrir ávarpsliðinn
eykur hann orðin allar kindir nýju oröi: allar lielgar kindir, og hefur þá ávarpað
öll goð.
Að tign og veldi gnæfir Valfgðr (K 1) yfir aðra áheyrendur völunnar. Er því
eölilegt, þótt eigi sé það nauösynlegt, að setja jyr telja fyrst og fremst í samband við
hann, þ. e. telja (frammi) fyrir þér. Hafi E hugsað svo, er breyting hans fyr í frarn
skiljanleg, þar sem E lét ÓSin hverfa í fjöldann.
Ekki verður um það deilt, að samkvæmt Konungsbók á að lesa vildu (K 1), þótt
Bugge bendi á smugu til þess að lesa viltu (Sæmundar Edda, 34. bls.). Algengt er
í fornu máli, bundnu og óbundnu, að sleppa frumlagi, þegar það hefði átt að vera
„þeir“ eða „menn“ (Sbr. Nygaard: Norrön syntax, 13. gr. a.), og ekki vantar dæm-
in í Völuspá: Urð hétu eina (K 20 - H 20), Gullveig geirum studdu ok . . . hána
brenndu (K 21. Sbr. H 26.), Heiði hána hélu (K 22 - H 27), vgllu hœri (K 31),
þœrs í árdaga áttar hgfðu (K 57. Sbr. H 53.) o. fl. Sé nú fyrsti fjórðungur K 1
lesinn samkvæmt Konungsbók, en ekki mengaöur orÖum Hauksbókar, og áöurnefnd
stígandi höfð í huga, verður orömyndin vildu að minni hyggju fullljós. Ég held,
að skáldið hugsi sér völuna flytja spá sína við helgiathöfn, blót, frammi fyrir skurð-
goði, líkneski Óðins. Endur fyrir löngu keypti og knúði Yggjungr ása þessa sömu
völu til þess að spá fyrir sér og sínum (K 28, 29). Nú spáir hún að ósk og vilja
manna. Vegna hinnar ægilegu spár biður hún Óðin afsökunar: „Megir Heimdall-
ar“ vildu.
Valfgðr. Eins og annað í Völuspá Konungsbókar er val þessa Óðinsheitis hnit-
miðað. Með því er í upphafi minnt á þau skipti manna og Óðins, að hann „deilir
víg með verum“ (Sbr. Lok. 22.) og „hans óskasynir eru allir þeir, er í val falla“
(Sn.-E.). Má því segja, að herskátt mannkyn varði ekki minna um áform Óðins
en Óðin um gerðir nornanna (K 27-29).
Vildu (þt. frh.), at ek vel jyr telja (nt. vth.). Slika notkun nútíðar á eftir þátíð
telur Nygaard (Norrpn syntax, 271. gr.) eins konar millistig milli beinnar ræðu
og óbeinnar. Orð Völuspár mundu þá nánast þýða: Ég segi frá, (af því að) þeir
vildu það. - Þessi einkennilega, en þó göfuga tíðanolkun er sjaldgæf og kemur því
annarlega fyrir sjónir. Vera má, að einmitt það hafi ýtt undir E að breyta vildu í
viltu (H 1). Hver er ávarpaður með -tu? Svarið getur varla orðið nema á einn