Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Qupperneq 152

148
ENDURSKOÐUN VÖLUSPÁR
VI. K 42: a) hón veit (5. vo.),
b) ek sé (6. vo.);
A) fjglð frœða (5. vo.),
B) ragna rgk (7. vo.).
VII. K44: a) Við rætur mjötviðar (7.-8. vo.).
b) Brakar í trénu (9. vo.).
c) Askurinn skelfur endanna á milli (11.-12. vo.).
Ollum þessum dæmum nema einu spillir E með breytingum sínum. Jafnvel V.
dæmi fer í mola, með því að E raskar röð vísnanna, og verður að því vikið síðar.
Fyrr á þessum blöðum hef ég reynt að grafast fyrir um undirrót flestra breyting-
anna. Hefur mér talizt svo til, að breytingar á I. dæmi (H 1) og að nokkru breyt-
ingar á hinu VI. (H 31) eigi rætur að rekja til beinna efnisbreytinga. En gera má
ráð fyrir, að hin hárnákvæma notkun persónufornafnanna í K 42 hefði ekki hlotið
náð fyrir E fremur en mörgum öðrum, þótt annað hefði ekki komið til. í þriðj a
lagi gætir endaskipta í breytingum þessa sama dæmis. II. dæmi, telst mér, að E hafi
brevtt (H 2), af því að hann skilji það ekki. Breytingar á VII. dæmi (H 39) munu
hins vegar aðeins óbeint eiga rætur að rekja til torskilins máls. Endaskiptahneigð
virðist hafa ráðið þar miklu. Við III. dæmi hróflar E ekki (H 3, 3.-7. vo.), enda er
efnið deginum Ijósara og krislilegt vel. Og nú skal vikið að IV. dæmi, þ. e. því sem
fólgið er í K 26, og breytingu E á því (H 22, 1. vo.).
Æsir hafa látið heillast af aðvífandi konum (K 8), spillzt af þeim sökum og gerzt
fráhverfir eigin konum (K 17) og loks tryllzt fyrir atbeina rammrar seiðkonu (K
22). Þeir hafa heðið ósigur í styrjöld (K 24) og standa nú á krossgötum (K 25).
Á örlagastund var Þór einn þrunginn móði (K 26). Hann reis á fætur (3.-4. vo.)
og vá (5.-8. vo.).
Um glæp ása fer HV fáguðum orðum, en leggur á hann gífurlega áherzlu með
stígandi endurtekningu: Á gengusk 1) eiðar, 2) orð ok sœri, 3) mýl gll meginlig,
es á meðal fóru (K 26). Hér sem víðar í K er viðkvæmum málum lýst óbeinum orð-
um (Sbr. einkum dauða Baldurs og fall Þórs.). Breyting E á 1. víuorði (H 22) nær
því engri átt. Kaldhæðni örlaganna ræður því, að stígandin snýst að mestu við -
eins og fleira í H — og verður að máttlausri hnígandi. Með vá er mergurinn soginn
- fyrir fram - úr kjarnyrðum síðara helmings vísunnar og þau jafnvel gerð að orð-
skrúði. Sjálfur kjarninn verður að þarflítilli skýringu á ótímabæru orði. Breytingin
ber vitni rudda, sem farið hefur hörðum höndum um fíngerðan vef meistarans.
FÓLGIN ORÐ OG ORÐTÖK
Svo sem kunnugt er, eru kenningar eins konar fylgsni orða. Þær fela allar í sér
nafnorð. En oft eru önnur orð en nafnorð falin í skáldlegum reifum — í Völuspá
sem öðrum fornum kvæðum. Má þar til nefna orðasambandið gstugr at húsi (K 17.
Sbr. H 17.), sem í er fólgið lýsingarorðið „heimaelskr“, eða slyðja geirum (K 21