Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Page 153

ENDURSKOÐUN VÖLUSPÁR
149
- H 26), sem þýðir sama og sögnin að „vega“. Smáorðin „fyr sunnan“ leynast í
forsetningarliðnum á Ókólni (K 35), því að Ókólnir merkir stað, sem aldrei kólnar
(Sbr. fyr norðan í sömu vísu.). Og stundum móta alkunn orðtök hugsun skáldsins:
Surtr ferr sunnan með sviga lœvi. Sól skínn af sverði valtíva (K 49 - H 44). Víst
var Surtur eldjötunn og hafði í hendi sverðið Freys. Eigi að síður þýða þessi orð:
Surlr jerr sunnan „með báli og brandi“. Af þessu tagi er crðasambandið liggja undir
hvera lundi (K 34). Hvera lundr, þ. e. þyrping trjáa, sem er sett undir katla, er ský-
laus kenning á hrísi (Sbr. hrís þat et mœra, es meðr Myrkvið kalla, Akv. 5; kinn-
skógr: skegg, Hym. 10; hlíðar þang: skógur, Yt. 24.), en hrís heitir líka lími. Orð-
takið „liggja undir líma“, þ. e. að vera hýddur með hrísvendi eða þ j ást, kemur þann-
ig upp úr kafinu. Vissulega er aðeins hluli orðtaksins „fólginn“, en á þá lund, að
það verður óþekkj anlegt, fyrr en fylgsnið hefur verið rofið.
E hefur ekki gefið sér tóm til að brjóta lil mergjar. Hann kroppaði ekki einu sinni
utan af beinunum, heldur hafnaði öllu (K 34, 1.-4. vo.). Ekki vex hann af því, en
hitt má hann eiga, að spöngin er væn, sem hann setti í staðinn: Þá kná víg Vála snúa
bgnd ór þgrmurn. Hgjt vgru heldr harðggr (H 30, 1.—4. vo.). 1 þessu máli er einn
hnúlur: víg Vála, og ég held, að hann sé ekki harðggrr. En hann á það sammerkt með
fleygum Völuspár, að hans var ekki að vænta þar, sem hann er.
víg Vála (H 30). „Sá nam Óðins sonr einnættr vega“, þ. e. þegar hann „á bál of
bar Baldrs andskota“ (K 33). Til þessa vígs var Váli borinn. Eignarfallið Vála er
ekki „genitivus obiectivus“ (Sbr. hefnd fgður, Reg. 15.), heldur „genitivus suhiec-
tivus“ (Sbr. hefnd hersis, Skall. 1.). Víg Vála, þ. e. víg, sem Váli vá, þýðir því s. s.
fall Haðar, en það var sannkallaður skaði. „Óðinn har þeim mun verst þenna skaða
sem hann kunni mesta skyn, hversu mikil aftaka ok missa ásunum var í fráfalli
Baldrs“, segir í Snorra-Eddu. „Skaði minn kennir mér minni“, eru orð Gizurar jarls
í vísu, er hann orti, eftir að synir lians þrír og eiginkona brunnu inni (Giz. 2, 1). Eg-
ill Skalla-Grímsson talar um „ættar skaða“ (Arbj. 12), og „mikill skaði er eptir því-
líkan mann“, segir í Grettis sögu (Sjá Fritzner: skaði 2.). En Höður var einn hinna
fáu ása, sem reyndust - samkvæmt Völuspá - verðugir þess að rísa upp frá dauðum
eftir ragnarök (Sbr. K 58 og 59 — H 54 og 55.).
í H 39, síðara vísuhelmingi, sem er viðbót E, kemur fyrir kenningin Surtar sefi.
í henni mun vera fólginn orðaleikur: Surtr er eldjötunn, sefi (frændi) hans: Eldr
(annar jötunn, Þul. IV, b, 5) = eldur (logi). Þetta rökstyður Björn M. Ólsen í
ritgerð sinni um Völuspá (Arkiv XXX, 137.-138. bls.), en Sigurður Nordal telur
skýringuna þrautalendingu (Vsp. Nord., 91. bls.). Sannleikurinn er þó sá, að af slíkum
orðaleikjum er meira í fornum skáldskap en menn viti. Að vísu eru orðaleikir sjaldgæf-
ir í Eddukvæðum, en verður ekki afneitað fyrir það fremur en öðrum dróttkvæðum
stílbrögðum, sem geta leynzt á ólíklegustu stöðum. Ég held, að kenningarnar Surtar
sefi (H 39) og Vála víg (H 30) séu báðar spunnar af sama toga, þ. e. að víg Vála sé
skaði (ástvinamissir), en Skaði hét dóttir Þjaza jötuns. Hún er fræg fyrir afskipti
sín af Loka, þegar hann var bundinn: „Þá tók Skaði eitrorm ok festi upp yfir hann,