Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Page 188

184
ENDURSKOÐUN VÓLUSPÁR
óvart. Skáldið er — sem fyrr — að vekja athygli lesandans ekki a einu, heldur t\rennu
a) orðinu ulj og b) Jdví, sem undir býr ormi.
A. Sé orðið ulf skráð rúnum, verður það á Jjennan veg f) ^ f J> e 2. 15. og 1 rún
út - Iggr* - jé. Hér að framan (181 bls ) reyndi ég að sýna fram a, að táknmal Völu-
spár Konungsbókar sé eins konar kerfi. grópað og fléttað inn í kvæðið Ilafi þetta
kerfi við rök að styðjast - og sé orðið ulj liluti þess. er enginn vafi a þvi. hvar orðið
á heima i kerfinu. Dreg ég þá ályktun af því að í ulf (K 52) felasl 1. 2. og 15. rún,
en y í byrir (K 59) jafngildir 16. rún. Þarna eru komnar tvær fyrstu rúnir slafrófsins
og tvær hinar síðustu rflfiv Skýrari skammstöfun á rúnastafrófinu öllu er ó-
hugsandi.** Þannig eru tengslin við stefin þrjú, sem koma alls 16 sinnum fyrir, fjöl-
þættari en áður kom fram (177.-178 bls ) Og þannig er orðið ulj, rúnum rist, ná-
lengt rástímans-og um leið bein ávísun á orm, svo sem nú skal gerð grein fyrir.
B. Hringur er alkunnugt cg ævagamalt tákn eilífðar. Og hringr er gamalt ormsheiti
(Þul. IV, qq, 2), enda er ormur, sem bítur í sporð sér, réttnefndur hringur. Um gildi
sliks hrings á fornu rímkefli, þar sem merAidagar ársins voru einkenndir hver með
sinu tákni, segir svo í Kronologi Schroeters (11v 368) : „ORM (som bider sig i halen o:
tidens kontinuitet; her [6. des.J begyndte i den ældste tid runestaven)“. Nú er ormur-
inn í Völuspá Miðgarðsormur. Um hann segir Snorri Sturluson: „Ok óx sá ormr
svá, at liann liggr í miðju hafinu of qll lqnd ok bítr í sporð sér“ (Sn.-E.). Á hverja
strengi leikur HV með bragði sínu í K 52, ef ekki þessa? Sú ályktun virðist óhjá-
kvæmileg, að orðið ulj - ásamt y í byrir (K 59) - sé tengt stefjum kvæðisins, sem
tákna rás tímans, og Jjannig sé vakin athygli á ormi, sem bítur í sporð sér og táknar
því einnig rás tímans. — Sé Jielta rétl, er myndin, sem brugðið er upp af Þór og Mið-
garðsormi í K 52, tvíþætt. Annars vegar bersl Þór við jgrmungancl, höfuðóvininn, og
fer með sigur af hólmi, þótt sjálfur eigi Þór stutt eftir ólifað. Hins vegar á Þór -
eins og allt annað, sem lífsanda dregur, - í höggi við tímann (Sbr. Þór og Elli.) og
veldur með sigri sínum timamótum (Sbr. K 53-55.). Síðasta afrek Þórs er j)á að
vígja þessi tímamót með hamri sínum. — Hafi nú HV hugsað eitthvað þessu líkt, er
ljóst, að hann fer hér sem endranær sínar götur: Hann tekur lokahlutverkið úr hönd
um Surts og fær J)að í hendur Miðgarðs véur.
* Þegar fram liðu stundir, varð logr 14. rún, vegna þess að 14. og 15. rún: maSr - logr, skiptu um
sæti fyrir álirif frá latneska stafrófinu: . . . k l m u ... ■
** In Christian manuseripts we find abbreviátions by contraetion, i. e. by writing at lcast tha first
and the last letter of a word, but leaving out some or all of its niiddle part (Hreinn Benediktsson:
Early Icelandic Script, 85. bls. Reykjavík 1965). Unt skammstafanir í íslenzkum handritum segir
m. a. svo í sama riti (88. bls.): Contractions are verv frequent. Thev may consist of two letters only,
viz. the first and last letter of the form in question. But the initial letter may also be followed by two
or rnore of the final letters of the word. — Þá er rúnastafrófið iðulega skammstafað í rúnaristum,
svo sem 2. nmgr. á 177. bls. hér að frarnan ber nteð sér. Er þá jafnan urn að ræða fyrstu rún staf-
rófsins, tvær hinar fyrstu, þrjár, fjórar eða fleiri rúnir framan af stafrófinu. Enn fremur er kunnur sá
háttur rúnameistara að rugla vísvitandi röð rúna í sumum orðum. í íslenzkum bókmenntum (rím-
um) þekkist hann t. d. í fólgnum nöfnum.