Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Page 189

ENDtlRSKOÐUN VÖLUSPÁR
ÖRLAGASTUND
185
í K. 20 gerðust þau stórtíðindi, að skáld og trúmaður svipti Urði alræðisvaldi og
dreifði því á hendur þriggja aðila. Þess var því að vænta, að einhvers staðar
í kvæðinu reyndi á frjálsan vilja, þ. e. að einhver ylli örlögum af sjálfs dáð-
um, lifði sannkallaða örlagastund. Þetta gerist í K 52. Þar ganga á hólm
fulltrúar hins góða og illa. Að vísu eru ragnarök öll allsherjar hólmganga hinna
andstæðu afla. En úrslitastundin rann ekki upp fyrr en með einvígi Þórs og
Miðgarðsorms. Skgru á skíði prlgg seggja (K 20), og nú voru „árslok“. Undir Þór
einum var komið, hvort í garð gengi „nýtt ár“ eða við tæki algert og eilíft svart-
nætti andvana heims. Þór vann sigur á hinu illa - og lét lífið. Upprisa var tryggð
(K 55-60). Hinztu örlög Þórs eru því hliðstæð dauða Krists á krossinum. Mun-
urinn er sá, að Þór sjálfum var fyrirmunað eilíft líf. Hins vegar auðnaðist honum
að þvo af sér þann blett, sem enginn annar fékk af sér þvegið (Sbr. K 26.). Geugr
fet níu Fjgrgynjar burr með hreinan skjöld. Þannig hverfur Þór af sjónarsviðinu
á sannheiðinn hátt, deyr endanlegum dauða, en getur sér áður ódauðlegan orðs-
tír:
Deyr fé,
deyja frændr,
deyr sjalfr et sama.
En orðstírr
deyr aldrigi,
hveim es sér góðan getr.
GERÐIR VÖLUSPÁR OG GYLFAGINNING
Af nálega 70 vísum og vísubrotum Gylfaginningar eru tæpir þrír tugir fengnir úr
Völuspá, eins og kunnugt er. Auk þess nctar Snorri á annan tug vísna úr sama kvæði
með því að segja efni þeirra í sundurlausu máli einungis, og er það einnig gamal-
kunnugt. Hafi ég nú skilið rétt samband Völuspár Konungsbókar og Völuspár Hauks-
bókar, þ. e. að Hauksbókargerð sé endurskoðuð Konungsbókargerð, sýnir einfaldur
samanburður við Gylfaginningu, að Snorri hefur þekkt báðar gerðir kvæðisins. Eins
og Snorra var von og vísa, gerir hann ýmist að velja á milli eða bræða saman. Að
vísu fer hann auk þess - eða skrifarar handrita Snorra-Eddu - alloft sínar götur, en
sjaldnast svo, að máli skipti. Merkust er breyting Snorra á 2. vísuorði K og H 3:
þar es Ymir byggði, sem hljóðar í Gylfaginningu (4. v.): þat es ekki vas. Vafalaust
á þessi breyting rætur að rekja til þess, að Snorri muldi kvæðið niður eftir vild og
sleppti - vegna annarra heimilda - því, sem honum sýndisl, t. d. 4. vísu K og H,
en upphaf hennar er í beinu framhaldi af upphafi 3. vísu K og H: