Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1967, Side 195

ENDURSKOÐUN VÖLUSPÁR
191
vitni, þótt e. t. v. mætti segja — vegna 28. vísu Lokasennu, — að sú röð hafi verið sjálf-
sögð: í Gylfaginningu er sagt frá hegningu Loka strax á eftir dauða Baldurs (36.
kap.) — eins og í Völuspá Konungsbókar (K 34). Sbr. hins vegar efnisskipun H (Sjá
167. bls.).
Að vísunum um dauða Baldurs frátöldum (K 31—33) eru í K fimm vísur með efni,
sem hvergi er að finna í H. Snorri notar þær allar að meira eða minna leyti, beint
eða óbeint (K 28, 30, 35 og 51), nema eina, K 29. Þá vísu lætur Snorri ónotaða af
sömu sökum og hann sleppir - í G 19 - fyrri hluta K 28 (1.-6. vo.), þ. e. frásögninni
um fund Óðins og völunnar. K 29 er í beinum tengslum við þann atburð. Útiseta völ-
unnar og skipti hennar við Óðin á þeirri stundu er óaðskiljanlegur hluti hinnar upp-
haflegu Völuspár. Þessi merkilegi þáttur kvæðisins varð hins vegar utan gátta í Gylfa-
ginningu, því að Snorri valdi henni aðra umgerð.
Af meðferð Snorra á þeim vísum K eða afstöðu hans til þeirra vísna K, sem K
hefur umfram H og nú hafa verið ræddar, dreg ég þá ályktun, að Snorri hafi borið
gerðir Völuspár, K og H, rækilega saman. Tvennt virðist benda til, að sá sam-
anburður hafi verið mjög rækilegur: a) í Völuspá Konungsbókar eru tvær vísur -
og aðeins tvær - lengri en hliðstæður þeirra í Völuspá Hauksbókar: K 15 og 52.*
Eftir þessu tekur Snorri - og notfærir sér það. Tvö vísuorð K 15, sem umfram eru
H 15, notar hann í G 18 (Sjá C, 2. lið.), og fjögur vísuorð K 52, sem umfram eru H
48, koma fram í G 58 og 59 (Sjá A, 2. lið, og C, 5. lið.). b) Annar fjórðungur K 7
er felldur brott í H 7 og marklaus orð sett í staðinn (Sjá 131. bls.). Þetta er eina
dæmi þess, að efnisbreyting í H hafi í för með sér augljósa efnisrýrreim. Snorri tekur
eftir því - og notfærir sér annan fjórðung K 7 (Sjá A, 3. lið.).
Eins og nú hefur verið rakið, virðist Snorri hafa haft vakandi auga á öllu, sem
K hafði umfram H af söguefni og ekki var annars staðar fyllra að finna. Annað,
sem Snorri sótti til K, er bæði fátt og meginið af því smátt, sé miðað við það, sem
hann sótti til H. Niðurstaðan er því sú, að grundvöllur Snorra hafi verið hin endur-
skoðaða Völuspá, Hauksbókargerð, líklega af því, að hann skildi hana betur en frum-
kvæðið (Sbr. kaflann „Torskildu máli hreytt“.). Konungsbókargerð notaði hann til
uppfyllingar. Snorri var að safna fróðleik og vann samkvæmt því.
ALDUR VÖLUSPÁR HAUKSBÓKAR
Samkvæmt þeim samanburði, sem gerður er í kaflanum hér á undan, B- og C-bálki,
er Snorra-Edda (um 1220) áreiðanlega terminus ante quem, að því er snertir Hauks-
* Er þá gert ráð fyrir, a) að Snorra hafi ekki dulizt samband K 44 annars vegar og H 38 og
39 hins vegar (Sjá 122.-123. bls.), b) að hann hafi ekki skilið samband K 52 og H 47 (Sjá 136.
bls.), enda sannar það túlkun Snorra á H 47, sem hann snýr að vísu upp á Fenrisúlf (SjáB, 7. lið.).