Morgunblaðið - 08.12.2001, Page 34

LISTIR
34 LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
CARL Barks hittir Evu Braun er yf-
irskrift ýtarlegrar greinar sem
birtist í Süddeutsche Zeitung um
yfirlitssýningu Erró í Listasafni
Reykjavíkur.
Í greininni er minnst sérstaklega
á kvikmynd þá sem Erró gerði á ár-
unum 1962 til 1964 og kallast „Le
Grimace“ en í henni má sjá andlits-
svipbrigði og andlitsgrettur fjölda
þekktra listamanna, s.s. Carolee
Schneemann og Andy Warhol svo
einhverjir séu nefndir. „Aðal-
ferðatíminn er um garð genginn og
nær engir ferðamenn nenna að
þvælast um í röku haustloftinu til
þess að finna einmanaleikann í
náttúru Íslands (daufrar dagsskímu
nýtur ekki nema í sex klukkutíma).
En einmanaleikann er aftur á móti
að finna í Listasafni Reykjavíkur: í
fjörutíu mínútur horfið maður á
risastór, þögul andlit með fljótandi
augum og geðveikislegu glotti eða
brosi … maður verður gripinn eins
konar fáviskulegri tilfinningu. Og
kannski er það við hæfi áður en
maður heldur af stað inn í hina sal-
ina með myndverkum Errós. Mynd-
in Totem Pole frá 1978 er eins og
heilahrærigrautur: andlitsmynd af
Lenín er við hliðina vernd-
arlíkneski indíána og yfir trjátopp-
unum hnitar amerískur örn hringi;
og allt er þetta í stíl líkt og L. Ron
Hubbard hefði umbreyst í bolsé-
vista og ráðið Carl Barks sem áróð-
ursmálara.
Í myndum eins og Facescape frá
árinu 1992 leysist manísk mynda-
söfnun Errós endanlega upp í eins
konar sálræna raðheild: andlits-
myndir, einkum af aukapersónum í
amerískum teiknimyndasögum,
birtast eins og áhorfendaskari á
fótboltaleik. … Í amerísku popp-
listinni allt frá Lichtenstein og til
og með Andy Warhol einangraðu
menn einstakar myndir en Erró og
raunar Svíinn Öyvind Halström líka
héldu sig miklu nær hinni mynd-
rænu frásögn og þar með hefð-
bundinni menningu landa sinna,“
segir í grein Süddeutsche Zeitung.
Grein um Erró í Süddeutsche Zeitung
Morgunblaðið/Sverrir
Erró í Listasafni Reykjavíkur, Hafnarhúsinu.
Skandinav-
ísk útgáfa
alþjóðavæð-
ingarinnar
HVE oft hefur maður ekki getað
grátið yfir því tónlistarefni sem
borið er á borð fyrir börn. Og oftar
en ekki er metnaðarleysið það eina
sem uppúr stendur og maður man
eftir þegar búið er að hlusta á
þennan og hinn geisladiskinn ætl-
aðan börnum. Þó eru auðvitað til
ánægjulegar undantekn-
ingar, en þær eru sorglega
fáar í ofgnótt þess sem illa
er gert. En nú er hægt að
gleðjast því út er kominn
geisladiskur ætlaður börn-
um, sem ég spái að eigi
eftir að verða einn af fáum
sem eiga eftir að öðlast
klassískan sess í íslenskri
tónlistarútgáfu. Þetta er
geisladiskurinn Fagur
fiskur í sjó, þar sem Edda
Heiðrún Backman hefur
valið saman lög Atla
Heimis Sveinssonar úr
leikhúsinu auk nokkurra
barnalaga tónskáldsins.
Edda Heiðrún hefur feng-
ið til liðs við sig marga úr-
vals tónlistarmenn til að
útsetja lögin, þá Pétur
Grétarsson, Þóri Baldurs-
son, Samúel Samúelsson,
Vilhjálm Guðjónsson, Ólaf Gauk
Þórhallsson, Guðna Franzson auk
Atla Heimis sjálfs. Valinkunnir
hljóðfæraleikarar leggja Eddu
Heiðrúnu lið, þar með talið stór
hluti hljóðfæraleikara Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands. Edda Heið-
rún syngur sjálf mörg laganna, en
er þó einnig með frábært lið hjálp-
arkokka, Ingu Backman systur
sína, börnin sín Arnmund Ernst og
Unni Birnu, Kór Kársnesskóla,
Atla Rafn Sigurðsson, Ólaf Kjartan
Sigurðarson, Egil Ólafsson, Her-
dísi Þorvaldsdóttur, Baldur
Trausta Hreinsson, Steinunni
Ólínu Þorsteinsdóttur, Ásu Hlín
Svavarsdóttur og Guðna Franzson.
Leikritin sem ólu af sér þessa
tónlist eru Dimmalimm, Ofvitinn,
Ég er gull og gersemi og Sjálf-
stætt fólk, en leikhústónlist Atla
Heimis hefur notið mikillar alþýðu-
hylli. Útsetningar laganna eru ein-
staklega vel heppnaðar og þótt út-
setjararnir séu margir, er
heildarsvipurinn sterkur. Hver út-
setjari fær sitt viðfangsefni, sitt
leikrit, og útkoman er jöfn og afar
góð, þar sem jafnvægi milli söngs
og hljóðfæraleiks er virt. Þar hefur
Edda Heiðrún vandað valið vel, og
fengið hverjum og einum verkefni
við hæfi. Söngur þessa stóra hóps
söngvara ber einnig vott um að
metnaður var lagður í að finna
rétta tóninn fyrir hvert lag. Í sum-
um tilfellum er um að ræða sömu
söngvara og fluttu lögin í leiksýn-
ingum, öðrum ekki.
Það er ekki auðvelt að tína til
eitthvað sem stendur öðru fremur.
Gæði þessa kostagrips eru mikil og
tónlistarflutningurinn einstaklega
góður. Sjálf er Edda Heiðrún ekki
síðri söngkona en leikkona, og
söngur hennar ber leikhæfileikum
hennar einnig gott vitni.
Þar fara saman falleg rödd,
hæfileikinn til að túlka
orðsins list og einstakar
músíkgáfur. Lagið Það
kom söngfugl að sunnan
fær nýjan svip í túlkun
Eddu Heiðrúnar, sem og
Kvæðið um fuglana, en
þetta eru lög sem atvinnu-
söngvarar gætu vart sung-
ið betur. Yndislegt er að
heyra Eddu, Herdísi Þor-
valdsdóttur og Unni Birnu
litlu syngja Klementínu-
dansinn úr Sjálfstæðu
fólki; það gerir lagið sterkt
og áhrifamikið að heyra í
því raddir þessara þriggja
kynslóða kvenna. Ólafur
Kjartan fer á kostum í lag-
inu Mæðugrey úr Ofvitan-
um og þeir Egill Ólafsson
og Arnmundur Ernst
syngja lystilega saman í Afmæl-
isdikti úr sama leikriti. Lagið góða,
Ríður, ríður Hofman, úr Sjálfstæðu
fólki er skemmtilegt í flutningi
Eddu Heiðrúnar og leikaranna sem
sungu það í Þjóðleikhúsinu á sínum
tíma.
Fagur fiskur í sjó er kynntur
sem barnadiskur, og það mun hann
verða og standa öðrum slíkum
framar. Hins vegar er hann þess
eðlis, að allir sem á annað borð
hafa unun af góðri tónlist, eiga eft-
ir að að njóta hans líka. Hér liggur
mikill metnaður að baki og fag-
mannlega staðið að verki. Leik-
hússsöngvar Atla Heimis eru perl-
ur sem eiga eftir að lifa lengi með
þjóðinni, en það sem gerir útslagið
er það hvernig lög hans eru fram-
reidd hér, í vönduðum útsetningum
og flutningi mikilla listamanna.
Edda Heiðrún hefur lagt bæði
hjarta sitt og hug í þetta verk og
alúð sem aðrir þeir sem gefa út
efni fyrir börn mættu taka sér til
fyrirmyndar. Og uppskeran er eins
og til var sáð.
Með hjartað
í tónlistinni
TÓNLIST
Geislaplata
Sönglög og leikhússlög eftir Atla Heimi
Sveinsson í flutningi Eddu Heiðrúnar
Backman, auk annarra söngvara, leikara
og hljóðfæraleikara.
Útgáfa: Edda – miðlun og útgáfa hf.
FAGUR FISKUR Í SJÓ
Bergþóra Jónsdóttir
Atli Heimir
Sveinsson
Edda Heiðrún
Backman
KVENNAKÓR Reykja-
víkur heldur árlega að-
ventutónleika í Hall-
grímskirkju á morgun
kl. 17 og á þriðjudag kl.
20. Á tónleikunum verð-
ur frumflutt nýtt verk,
Da pacem domine, sem
Bára Grímsdóttir tón-
skáld samdi sérstaklega
fyrir kvennakórinn. Ann-
að lag eftir Báru, Jól,
verður einnig sungið. Hefðbundin
jólalög verða mörg á efnisskránni,
en auk þess Maríukvæði Atla
Heimis Sveinssongar og verkið
Ceremony of Carols eftir Benjamin
Britten. Monica Abendroth leikur á
hörpu með kórnum, en stjórnandi
er Sigrún Þorgeirsdóttir.
Bára Grímsdóttir tónskáld
hefur samið fjölmörg kór-
verk og kórar panta gjarnan
verk hjá henni til að syngja á
tónleikum, eins og í þessu
tilfelli. „Ég hafði margoft
sungið þennan texta, Da
pacem domine, og fannst svo
tími til kominn að ég semdi
nýtt lag við hann. Þetta er
ævagamall texti sem Lúther
þýddi á sínum tíma og hann
er líka að finna í Grallaranum. En
ég er með allt annan stíl á mínu
lagi en er í þeim gömlu; þetta er
hressilegt og rytmískt. Ég nota
takttegundina níu áttundu, sem ég
skipti í 2-2-3-2, já, ég held ég geti
sagt að þetta sé líflegt verk og það
verði bara stuð hjá stelpunum; –
þær fá að syngja þétta hljóma og
mikinn rytma.“
Bára býr í Vestmannaeyjum og
saknar þess að komast ekki oftar í
land til að fara á tónleika. Og í
gær, þegar Bára var búin að koma
sér fyrir í kojunni í Herjólfi, á leið í
bæinn til að mæta á æfingu hjá
kvennakórnum og fylgjast með
laginu sínu var ferð bátsins aflýst
vegna óveðurs.
Bára er á því að það sé talsverð
gróska í kórmúsík á Íslandi, en
sjálf er hún um þessar mundir að
semja kórverk bæði fyrir Schola
Cantorum og Háskólakórinn.
Um hundrað konur syngja í
Kvennakór Reykjavíkur, en hann
hefur verið starfræktur frá 1993.
Verk eftir Báru Grímsdóttur frumflutt af Kvennakór Reykjavíkur
Ljósmynd/Sóla
Kvennakór Reykjavíkur.
„Ég held það verði bara
stuð hjá stelpunum“
Bára
Grímsdóttir
VEÐURGUÐIR voru ekki hlið-
hollir Verdi-tónleikum Íslenzku óp-
erunnar í Háskólabíói í gær. Ræfur
þutu undir með æðri söngmennt í
mestu útsynningshviðum og átti
lægðarhvellurinn e.t.v. sinn þátt í að
ekki næðist alveg að fylla húsið
áheyrendum. Kraftmesti blandaði
kór landsins var í forgrunni þetta
kvöld með ekki færri en níu atriði af
átján, auk meðsöngs í tveim aríum.
Einsöngvarar komu við sögu í einum
dúett og þremur aríum, og hljóm-
sveitin lék ein í fjórum atriðum, þ.e.
ballett úr Jerúsalem og þrem óperu-
forleikjum. Í síðasttöldu sambandi
var svolítið kynlegt að fá ekkert að
heyra úr síðustu tveim óperum
meistarans, Otello og Falstaff, þar
sem Verdi fagnar stærstu sigrum
sínum í hljómsveitarritun, en þó kom
eitt og annað skemmtilega á óvart í
eldri verkunum, kannski ekki sízt í
atriðunum fjórum úr Macbeth, eink-
um Preludio og kórnum Patria
oppressa, þar sem stórmeistari
sönglínunnar sýndi að hann gat lum-
að á ýmsu frumlegu líka niðri í
hljómsveitargryfjunni. Að geta laðað
slíkt fram með þeirri snerpu og ná-
kvæmni sem til þurfti, var ekki lítill
sigur fyrir Garðar Cortes sem hljóm-
sveitarstjóra.
Í „Sinfóníunni“ að Jóhönnu frá
Örk, sem hóf dagskrá kvöldsins,
vakti mesta eftirtekt snyrtilegt tré-
blásturssamspil í millikafla. Eftir
hómófónískan kórsatz úr I Lomb-
ardi lék hljómsveitin ballettkafla úr
Jerúsalem í fjaðurmögnuðum maz-
úrkutakti, þó að fiðlur yrðu eilítið
stirðar í hraðasta lokahlutanum. Í
Spuntato ecco il dì d’esultanza úr
Don Carlo var kórinn búinn að
syngja sig upp og hélt fullum dampi
allt frá því. Einsöngvararnir Jón
Rúnar Arason og Elín Ósk Óskars-
dóttir sungu þvínæst dúettinn Un dì
felice, eterea úr La traviata með
virkt, nema hvað jafnvægið var ekki
alveg sem skyldi; sópraninn hafði
ekki í fullu tré við tenórinn styrk-
rænt og spurning hvort einhver
slæmska hafi staðið venjulegu góðu
formi Elínar fyrir þrifum. Hún náði
sér þó betur á strik síðar.
Eftir Si ridesta in ciel l’aurora úr
sömu óperu, sem kórinn söng eins og
sá er valdið hefur,
létu kvenraddirnar gullkverkar
sínar skína í Gli arrede festivi úr
Nabucco af miklu fjöri, og Va pen-
siero, fangakórinn frægi úr sömu óp-
eru, lauk fyrri hluta. Tempóið var
heldur í hægara lagi, en sungið var
samt af mikilli innlifun, sem tón-
leikagestir fengu óvænt að taka þátt
í strax á eftir með almennum sam-
söng að hvatningu hljómsveitar-
stjórans.
Eftir hlé kom fyrst hægur hljóm-
sveitarforleikur í moll að Attila. Af
þrem boðuðum þáttum úr Requiem-
inu skv. heimasíðu Sinfóníuhljóm-
sveitarinnar féllu niður Dies irae og
Sanctus, en Ingemisco fékk þó að
standa í sérlega fallegum flutningi
Jóns Rúnars, þrátt fyrir örlítinn
uppsöngsóstyrk á stöku stað. Úr La
forza del destino söng næst Elín Ósk
við þýðan undirsöng karlakórradda
La Vergine degli angeli, og síðan
söng hún hina hægu aríu Pace, pace,
mio Dio! úr sömu óperu af mikilli til-
finningu, ekki sízt í dramatíska nið-
urlaginu, og varð það fyrsta atriðið
til að hrífa hina fram að þessu frekar
daufu hlustendur upp úr skónum.
Steðjakórinn frægi úr Il trovatore,
Vedi! le fosche notturne spoglie, var
fluttur með sannkölluðu trompi og
trukki, og hin ekki síður fræga ten-
óraría úr sama verki, Di quella pira,
var sungin með smitandi glæsibrag
af Jóni Rúnari við upptendraðan
undirleik Sinfóníuhljómsveitarinnar
í sópandi pólónesurytma. Loks voru
fjögur atriði úr tímamótaóperunni
Macbeth; áðurnefndur Preludio og
kórarnir Che faceste? dite su!, Patria
oppressa og Vittoria!, sem Íslenzki
óperukórinn söng af óviðjafnanleg-
um krafti, aðdáunarverðri hljómfyll-
ingu og fínstilltri nákvæmni, enda
fylgdi söngfólkið hverri bendingu
stjórnanda síns eins og skuggi.
Tónleikaskráin var ríkulega búin
upplýsingum, en þó var sá leiði ljóð-
ur á verkefnalistanum, að smágert
letrið var meira við maura en manna
hæfi til aflestrar.
Kraftur, fylling,
nákvæmni
TÓNLIST
Háskólabíó
Forleikir, kórar, ballett og aríur eftir
Verdi. Einsöngvarar: Jón Rúnar Arason og
Elín Ósk Óskarsdóttir. Íslenzki óperukór-
inn og Sinfóníuhljómsveit Íslands u. stj.
Garðars Cortes. Föstudaginn 7. desem-
ber kl. 19.30.
ÓPERUTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson