Morgunblaðið - 08.12.2001, Page 40

Morgunblaðið - 08.12.2001, Page 40
LISTIR 40 LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ ÞAÐ gengur verulega mikið á í þessari nýjustu skáldsögu Birgittu H. Halldórsdóttur. Söguhetjan, Agatha, snýr heim eftir nokkurra ára dvöl í Kaupmannahöfn. Þangað hafði hún flúið eftir að móðir henn- ar lést á voveiflegan hátt og nú eru þær bara tvær eftir, Agatha og systir hennar, Barbara. Agatha hefur erft hús eftir frænda þeirra og þar ætla þær systurnar að koma sér fyrir. Nema, að á meðan Agatha er á leiðinni heim finnst Barbara myrt. Hún starfaði við það sama og móðir hennar, vændi. Það fara að renna tvær grímur á Agöthu þegar hún áttar sig á því að dauðdagi beggja kvennanna er 4. maí og þegar betur er að gáð, virðast þær vera fórnarlömb morð- ingja sem hefur raðmyrt vændis- konur, eina á ári, nefnilega 4. maí, allt frá 1996. En varla er Agatha lent þegar henni fara að berast hótanir, enda farin að hafa skoðun á þessum dul- arfullu morðum. Lögreglan hefur þó ekki fundið neinar vísbendingar um að neitt undarlegt sé við þetta samræmi í dauða vændiskvennanna og þar sem Agatha stund- ar ekki þá iðju, virðast engin tengsl vera við hótanirnar sem hún er að fá og dauða kvennanna. Agatha endurnýjar tengslin við gamla vinahópinn sinn, með semingi þó, þar sem æskuástin hennar er í hópnum – og konan sem stakk undan henni. Það tekur hana þó nokkurn tíma að átta sig á því að það er ekki allt með felldu í þeim vinahópi. Og hún áttar sig líka á því að þeir sem stóðu henni næst í hópnum, eru kannski ekki bestu vinirnir. Það eru aðrir. Í sem skemmstu máli þá er Agatha komin á bólakaf inn í heim glæpa og vændis, þar sem er að finna stakt góðmenni í gervi hór- umangara, ráðþrota löggur, sifjaspell, framhjáhald með stjarnfræðilegum af- leiðingum, flagð undir fögru skinni, homm- um, lausgirtum presti og fyrrverandi hall- æristappa sem er orð- inn að kyntrölli. Það vantar ekkert upp á frásagnargleðina og hugmyndaflugið í sög- unni og persóna Agöthu er alveg sæmilega dregin, utan það hvað vangaveltur hennar um fortíðina eru klisjukenndar og tilgerðarlegar og þegar hún finnur ástina, er fremur erfitt að finna út hvaða eiginleikum maðurinn er gæddur, utan að höfða til hennar kynferðislega og vera vel efnaður. Svo rekur hver stóratburðurinn annan sem ætti að nægja til þess að halda uppi spennunni en því miður, hún er ekki þar. Til þess vantar alla undirbyggingu, allt sem afvegaleiðir lesandann og gerir frá- sögnina kyngimagnaða. Spennan er í staðinn sett í hraðann. Hann er svo svakalegur að lesandinn er eins og hengdur upp á þráð og nokkuð fljótur að sjá út hverjir skúrkarnir eru. Það er of mikil áhersla lögð á að birta þá í andstæðu ljósi og aldrei gefinn slaki þannig að les- andinn efist, né til að ljá frásögn- inni trúverðugleika. Annar galli er að frásögnin nær aldrei út fyrir þennan þrönga hóp, sem virðist koma að málinu frá öllum hliðum. Þótt hann eigi að halda til í Reykjavík, hefur sagan hvorki mannlíf né andrúmsloft þaðan. Hún er bara ein svakaleg fart á milli æðisgenginna atburða og upp- ljóstrana og undir lokin, þegar Agatha kemst á ofurmannlegan hátt út úr morðinu á sjálfri sér, er manni öllum lokið. Það er ánægjulegt að til séu höf- undar sem skrifa afþreyingarsög- ur, en það er nú eins og það er, að til eru góðar sögur og slæmar í þeim flokki líka. Játningin er ekki í fyrri flokkn- um. Þótt hugmyndaflugið sé með ólíkindum og þetta sé alveg svaka saga eru vinnubrögðin ekki nógu vönduð. BÆKUR Skáldsaga Höfundur: Birgitta H. Halldórsdóttir Útgefandi: Skjaldborg 219 síður JÁTNING Súsanna Svavarsdóttir Birgitta H. Halldórsdóttir Glæpir og vændi Gæsahúð II – Hryllings- myndavélin er eft- ir R.L. Stine. Karl Emil Gunnarsson íslenskar. Bókin er í amer- íska bókaflokkn- um „Goose- bumps“. Um er að ræða hrollvekju og segir frá Garðari og vinum hans sem finna gamla myndavél. Allar myndir sem teknar eru á hana misheppnast, en mynda- vélin virðist sjá fram í tímann og spá illum atburðum. Spurningin er hver verður næst fyrir barðinu á hryllings- myndavélinni? Í kynningu segir að í bókaflokknum „Gæsahúðin“ séu nú alls um 60 titl- ar. Bækurnar eru spennandi og hafa reynst lestrarhvetjandi fyrir krakka og unglinga víða um heim.“ Útgefandi er Salka. Bókin er 137 bls., prentuð í Danmörku. Verð: 1.680 kr. Unglingar Matarfíkn – Leið til bata með 12 spora kerfi OA- samtakanna eftir Jim A. er í þýðingu Reynis Harð- arsonar. Bókin er ætluð þeim sem telja að þeir gætu átt við matarfíkn að stríða. Einnig eru í bókinni kaflar ætl- aðir foreldrum, mökum, læknum og öðrum sem láta sig þetta mál varða. Bókin skiptist í þrjá hluta, þar sem Jim A. útskýrir hvað OA-samtökin eru, og eru ekki, hvernig er hægt að byrja, hvernig þau virka, hvernig hægt er að vinna að bata með kerfi samtakanna og viðhalda honum. Engar leiðbeiningar um mataræði eru í bókinni, en mælt er með því að fólk leiti til lækna, hjúkrunarfræð- inga eða næringarráðgjafa varðandi mataræði sitt. Útgefandi er Huxi – Huxi.is. Bókin er 192 bls. Verð: 3.480 kr. Lífsstíll Rúnakvæði og rúnatal hefur að geyma rúnastafróf frá víkingaöld, ásamt gömlum rúnakvæðum. Í kynningu segir m.a.: „Í Rúnatali er fjallað um hið forna rúnastafróf, saga þess sögð og rúnirnar skýrðar, með aðstoð ævagamallar rúnaþulu. Rúnir voru mikið notaðar á víkingaöld. Rúnaristur hafa fundist allt frá Svarta- hafi í suðri til Finnlands í norðaustri. Rúnaristur er að finna víða í Evrópu, um gervöll Norðurlönd, á Bretlands- eyjum og allt til Grænlands.“ Útgefandi er Guðrún. Bókin er 60 bls., prentuð í Odda hf. Kvæði Sigling Dagfara er eftir C. S. Lewis í þýðingu Kristínar R. Thorlacius. Bókin er fimmta ævintýrabókin um Töfralandið Narn- íu. Í kynningu segir m.a. „Játvarði og Lúsí er enn á ný stefnt inn í töfralandið Narníu, í þetta skiptið gengnum mynd af skipinu Dagfara. Með þeim í för er þeirra leið- inlegi frændi, Elfráður Skúti. Börnin fara í ævintýralega sjóferð, með Kaspían konungssyni og fylgdarliði hans, austur undir heimsenda, þar sem leitað er vinanna sjö, er hurfu endur fyrir löngu. Ferðin verður að eft- irminnilegri lífsreynslu, ekki síst fyrir Elfráð sem læknast af hrokanum og ólundinni.“ Útgefandi er Muninn bókaútgáfa. Bókin er 184 bls. Verð: 1.890 kr. Ævintýri Völuspá hefur að geyma hin fornu kvæði um upphaf heimsins. Inngang, eftirmála og skýr- ingar skrifar Björn Jónasson. Bókin er gefin út á því formi sem notað væri ef hún hefði verið ort á þessu ári. Í kynn- ingu segir m.a.: „Völuspá er heilagasta frásögn ása- trúarmanna um sköpun heimsins. Það er ennfremur eitt fegursta kvæði sem varðveitt er frá tímum víkinga. Kvæðið er flutt af völvu (spákonu) og segir frá sýn hennar bæði fram og aftur í tím- ann. Hún er kvæði um örlög heimsins, átök andstæðra afla; Völuspá er saga lífsbaráttu og ort með þeim hætti, að hver maður kennir þar sína eigin sögu. Hér er Völuspá birt með skýringum við hverja vísu fyrir sig svo kvæðið verður aðgengilegt nútíðarlesendum. Skýringar og umfjöllun eru hafðar til hliðar í þeirri trú að áhugasamur les- andi skilji nægilega mikið í hverju er- indi og kvæðinu í heild, til að geta not- ið hinna sérstæðu mynda sem eru aðalsmerki Völuspár.“ Myndir eru eftir norska listamann- inn Dagfinn Werenskiold og eru í ráð- húsinu í Ósló. Útgefandi er Guðrún. Bókin er 96 bls., prentuð í Odda. Kvæði HJARTAÐ segir: Mögnuð saga! Hvílík gleði að lesa hana! „Hvar er samheita- orðabókin?“ spyr hug- urinn. Mögnuð; mergj- uð; bragðmikil. Hún er þetta allt. Lúmski hníf- urinn smó djúpt í með- vitund mína og vakti upp minningar um fyrstu nautnirnar við lestur góðra bóka. Sonur minn 12 ára treysti sér ekki til að bíða eftir útkomu Lúmska hnífs- ins, svo hann lagði það á sig í sumar að lesa hana á ensku: The Subtle Knife (Del Rey Book, 1997). Ástæðan var að fyrsta bókin, Gyllti áttvitinn (MM, 2000), í þrísögu Philips Pull- man er meiriháttar ævintýra- og spennubók. Lúmski hnífurinn er jafn- góð. Ég er ekki að ýkja, ég dreg úr. Yfirheiti sagna Pullmans um Lýru Silfurtungu er His Dark Materials, og kom sú þriðja út árið 2000: The Amber Spyglass. Höfundurinn spinn- ur sögu sem og rekur þræði hennar inn í marga heima og tengir persónur á óvæntan hátt. Reglulega slær hjarta lesandans hraðar, reglulega er hann áhyggjufullur og reglulega finn- ur hann gleðina fara um æðar sínar. Hvers vegna er þetta svona gott? Vegna þess að höfundurinn er með efnið, uppskriftina og hæfileikana sem þarf til að búa til eftirminnilega og djúpa sögu. Pullman missir aldrei sjónar af les- anda sínum, og gætir þess að hann hafi nóg að bíta og brenna á hverri einustu síðu. Ekkert er bara til að skemmta eða valda spennu, heldur þjónar allt tilgangi sögunnar, allir hafa sínu mikilvæga hlutverki að gegna. Ævintýrið er heldur ekki úr sam- hengi við veruleikann, því sterkar til- vísanir eru í þróunarsögu mannsins, guðfræði mannsandans, heimspeki og sálfræði vitundarinnar. Sagan er að mínu mati fyrir lesendur frá 11 ára til 111 ára, því í henni eru gjafir spennu og gleði, og skiptir engu hvort þeir segjast fyrirfram hafa gaman af ævintýrum eða ekki. Sagan er góð. Forna tækið gyllti áttavitinn er einskonar sannleiksviti og lúmski hnífurinn er einnig undarlegur grip- ur. En til að nota þessa hluti þarf að temja sér sérstakt hugarfar. Mað- ur þarf að vera „... fær um að búa við óvissu, ráðgátur, efasemdir, án þess að þreifa með óþoli eftir staðreyndum og skynsemi – (Keats)“ bls. 81. Stúlkan Lýra silfur- tunga kann á áttavitann og í þessari bók hefur hún yfirgefið heim sinn með hjálp hans ásamt fylgjunni sinni Pantal- æmon í leit að vitneskju. Will er ný söguhetja sem verður vinur Lýru og saman takast þau á við erfiðar aðstæður og ráðgátur sem krefjast útsjónasemi og óbilandi hug- rekkis. Þau leggja í hættulega leit að föður Will og að skilningi á dularfullu efni sem kallað er duft eða skuggar. Pullman skrifaði þessa trílógíu á árunum 1995–2000 og eru lesendur og þjóðir enn að uppgötva hana. Lokaverkið The Amber Spyglass fékk Booker-verðlaunin, fyrst barna- bóka. Eitt af því marga sem dást má að í sögunni eru svokallaðar fylgjur eða dæmon. Söguhetjur í heimi Lýru eru allar með dýrafylgjur sem eru tengdar eigendum sínum ósýnilegum böndum. Fylgjur barna geta skipt viðstöðulaust um gervi en fylgjur full- orðinna eru með eina fasta mynd í stíl við karakterinn. Núna hefur þessi hugmynd Pull- mans komið við sögu íslenskra bók- mennta, því í nýrri skáldsögu Þór- unnar Valdimarsdóttur eru þær nefndar: „Hann er að hugsa um daim- onana í trílogíu Philips Pullman, og fer ósjálfrátt að ímynda sér hvernig fylgidýr (daimon) Sólveig hefði ef hún tilheyrði þeim fantasíu-heimi. Hún er exotísk útlits, það gerir hárið. Hann er á því að dýrið sem fylgi henni sé hrafn.“ (bls 23. Hvíti skugginn. JVP útgáfa 2001). Lúmski hnífurinn er ekki aðeins heill heimur af furðum, heldur margir heimar sem lesandinn þeysist á penna Pullmans á milli og nýtur til fullnustu. Lúmski hnífurinn er skuggalega góð bók og ég vona að sem flestir fái að njóta hennar. Ég tími ekki að rekja söguþráðinn því ég vil ekki hætta á að taka neitt af hinni óvæntu ánægju sem fæst við lestur- inn. Þarf að segja meira? Lesið Gyllta áttavitann og Lúmska hnífinn gleð- innar vegna. BÆKUR Skáldsaga eftir Philip Pullman. Þýð- ing Anna Heiður Páls- dóttir. Mál og menning. 2001 – 295 bls. LÚMSKI HNÍFURINN Skuggalega góð Gunnar Hersveinn Philip Pullman SKÍTUR, illa lykt- andi og óþægilegt „bjakk“, er á miðju leik- sviði þessarar sögu. Í sögunni ganga Flissar- arnir í lið með hundum heimsins til að hefna fyrir það sem fullorðnir gera á hlut barna. Flissarar eru smá- verur sem fylgjast með því sem gerist á hverju heimili. Í hvert sinn sem ein- hver fullorðinn er andstyggilegur við barn fara Flissararnir af stað, safna illa lyktandi hundaskít og leggja fyrir fætur þeirra sem eiga skilið slíka meðferð. Þetta á við um ýmsar mis- gjörðir, t.d. að skrökva í barn hvaða matur er á diskinum eða að prumpa og kenna barni um. Flissararnir ná strax sambandi við góðan hund og skófla upp því sem úr honum kemur. Gjarnan er hundinum borgað fyrir greiðann í beinhörðum peningum. Einn klókur hundur, Hrói, er sér- staklega slunginn í þessum viðskipt- um og leggur til sérlega illa lyktandi hráefni í söguna. En í þessari sögu verða mistök og Flissararnir ásaka einn góðan pabba fyrir að fara illa að ráði sínu og þegar þeir uppgötva mistökin verða þeir að koma í veg fyrir að hann stígi í skítinn áður en það er um seinan. Frásögnin tekur gríðarleg stökk og flýtur áfram á nokkrum sekúndum. Það er ýmis- legt sem gerist frá því að Herra Mack lyftir fæti til að stíga á skítinn góða og þar til honum er komið til hjálpar. Höfundurinn talar sí- fellt við lesandann eftir því sem sagan gengur fram. Hann útskýrir ef eitthvað gæti verið óskýrt, talar við lesanda og segir honum hvað hann ætlar að gera næst, t.d. að næsti kafli sé styttri en hinir eða af hverju hann vill ekki hafa kafla 13 og svo framvegis. Texti sögunnar og öll uppsetning er nægilega fáránleg og ósennileg til að hún falli vel í kramið hjá ungum lesendum. Kaflarnir eru líka stuttir og textinn einfaldur, myndirnar eru sniðugar og fylgja textanum vel og þetta er létt lesning fyrir þá sem eru ekki orðnir fluglæsir. Skopskynið er líka mjög í anda ungra lesenda sem kunna áreiðanlega vel að meta fáránleika sögunnar. Höfundurinn er írskur, Roddy Doyle, og hefur fengið margháttaðar viðurkenningar fyrir bækur sínar fyr- ir fullorðna. Trúlega verða foreldrar og kenn- arar að sætta sig við að skítur skuli vera orðinn vinsælt söguefni í barna- bókum nútímans, ef marka má feikna vinsældir sögunnar um moldvörpuna sem vildi vita hver skeit á hausinn á henni. Sú saga hefur líka farið sig- urför um heiminn og verið þýdd á mörg tungumál. Þessi gefur henni lít- ið eftir. BÆKUR Barnabók Roddy Doyle. Teikningar: Brian Ahjar. Íslensk þýð- ing: Hjörleifur Hjartarson. Vaka-Helgafell, 2001. 111 s. FLISSARARNIR Hundaskítur! Sigrún Klara Hannesdóttir Roddy Doyle

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.