Morgunblaðið - 26.01.2003, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 26. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
H
ÖFNIN er lífæð hvers sjáv-
arpláss. Miklar fram-
kvæmdir standa nú yfir við
lífæð Þórshafnar og segja
má að viðtalið við sveitar-
stjórann hefjist á hafnar-
bakkanum; enda líður hon-
um greinilega vel í nálægð við sjóinn.
„Mér hefur aldrei fundist ég vera annað en
Langnesingur. Ég óx að vísu upp í Vík í Mýrdal,
frá ellefu ára aldri og það var ágætt að vera þar,
en hingað fór ég í sveit á sumrin og síðan á sjó
eftir að ég varð eldri; bjó þá hjá afa og ömmu.
Og eftir að ég fór utan til náms og starfa – og
foreldrar mínir fluttu hingað aftur, þegar pabbi
fór aftur að starfa hér sem prestur – fannst mér
ég alltaf kominn heim þegar ég kom hingað,“
segir Björn Ingimarsson í samtali við Morgun-
blaðið.
Hann átti erfitt með að sætta sig við hafnleys-
ið í Vík. „Þar fór maður niður í fjöru og sá
bátana nánast alveg uppi í kartöflugörðunum,
en það var útilokað að komast í snertingu við
fiskinn eða sjávarlífið yfirleitt. Vík er að mörgu
leyti ágætur staður, hann byggist mikið á þjón-
ustu við landbúnað en ég átti því að venjast að
landbúnaðurinn væri aukaatriði en sjávarfangið
og allt sem að því sneri aðalatriðið.“
Þegar Björn fæddist bjó fjölskyldan á Rauf-
arhöfn en strax árið eftir, 1955, varð séra Ingi-
mar Ingimarsson prestur á Sauðanesi. „Við
bjuggum í gamla prestsbústaðnum til 1958;
flytjum þá í nýja húsið, eins og við systkinin köll-
uðum það, en það er orðið heldur óvirðulegra nú
en gamla húsið,“ segir Björn – en viðgerð gamla
hússins er langt komin.
Björn varð stúdent frá Menntaskólanum á
Akureyri 1976, lærði síðan hagfræði í Gauta-
borg og útskrifaðist 1984. Hóf þá störf hjá Sam-
bandinu sáluga þar sem hann vann í áratug, síð-
ast sem framkvæmdastjóri stórmarkaðarins
Miklagarðs í Holtagörðum. „Eftir ýmsar milli-
lendingar kom ég hingað norður aftur, um ára-
mótin 1999–2000.“
Hann hafði þá starfað fyrir ráðgjafardeild
KPMG um tíma, m.a. fyrir Hraðfrystistöð Þórs-
hafnar; fluttist norður vegna þess verkefnis og
hugðist vera í hálft ár, en þegar starfi Björns
þar lauk á miðju ári 2001 var honum boðið starf
sveitarstjóra, sem hafði losnað. Hann ákvað að
sinna starfinu út kjörtímabilið og hélt áfram eft-
ir kosningarnar sl. vor. Var þá einnig kjörinn í
hreppsnefnd í óhlutbundnum kosningum.
40% skatttekna fara í rekstur grunnskólans
Þegar Björn er spurður hvernig það sé að
reka lítið sveitarfélag úti á landi, eins og Þórs-
höfn, svarar hann því til að ekki sé mikill af-
gangur af þeim rekstri:
„Sömu kröfur eru gerðar til sveitarfélags eins
og hér, með 411 íbúa, og sveitarfélaga þar sem
íbúar eru tvö eða þrjú þúsund. Við þurfum að
bjóða okkar fólki upp á grunnskólaþjónustu sem
uppfyllir öll lög um grunnskóla og ef börn þurfa
sérkennslu verðum við að gera svo vel að veita
hana. En hún kostar okkur margfalt meira hlut-
fallslega en stóra bæjarfélagið.“
Hann segir rétt rúmlega 40% af skatttekjum
fara til reksturs grunnskólans. „Það væri ekki
svo mikið mál að reka sveitarfélagið ef maður
ræki ekki grunnskólann. Á móti segja eflaust
einhverjir að komið hafi tekjupóstar inn í sveit-
arfélagið, útvarsprósenta verið hækkuð og stað-
greiðsluhlutfalli breytt til þess að mæta þessu,
en staðreyndin er samt sem áður sú að um 40%
fara í rekstur grunnskólans og við eigum óskap-
lega erfitt með að ná endum saman í rekstr-
inum. En þrátt fyrir það megum við ekki falla í
þá gryfju að skella aftur öllum hirslum og hætta.
Við verðum að halda áfram að fjárfesta í sveitar-
félaginu; hér er höfnin lífæðin og við verðum til
dæmis að fjárfesta í henni því ef við lendum und-
ir í samkeppni með höfnina getum við alveg
gleymt byggðarlaginu. Menn verða því að gjöra
svo vel að taka þar áhættu varðandi skuldsetn-
ingu og annað. Við verðum í töluverðum fram-
kvæmdum á þessu ári og því næsta, sérstaklega
í höfninni, en eftir það verður höfnin líka orðin
til fyrirmyndar.“
Hann bendir á að sjálfsagt þurfi að fara aftur í
framkvæmdir við höfnina eftir 10 eða 15 ár, „og
guð hjálpi mönnum þá miðað við þau hafnalög
sem verið er að setja nú á næstu árum!“
Orðar það svo að hafnir eigi að verða sjálf-
bærar; slíka hluti megi ekki styrkja. „En þær
eru hluti af samgöngukerfinu og fráleitt að
henda þeim út úr því. Þetta væri sambærilegt
því að einstök byggðalög önnuðust alfarið lagn-
ingu þjóðvega og viðhald þeirra á eigin kostnað.
Ég á reyndar eftir að sjá þessi hafnalög ganga í
gegn.“
Björn segir að Þórshafnarhreppur hafi þegar
fjárfest mikið í grunnskólanum og íþróttamann-
virkjum. Á þeim sviðum sé aðstaðan til fyrir-
myndar „en á hinum enda aldurskeðjunnar er
ástandið ekki eins gott. Við starfrækjum dvalar-
og hjúkrunarheimili til að annast fólk sem hefur
eytt hér ævinni og vill eyða ævikvöldinu hérna
líka og þar vantar okkur mikið upp á. En ég held
að við séum sem betur fer að ná því í gegn að
geta byggt við þannig að viðunandi verði. Gangi
það eftir mun það treysta sveitarfélagið í sessi;
það heldur áfram sínum íbúum, fólki sem skapar
tekjur inn í sveitarfélagið auk þess sem það mun
skapa störf. Við vonumst til að fara í þessar
framkvæmdir í sumar og á næsta ári.“
Millilent í Mexíkó
Eiginkona Björns er Sigrún Jóna Óskars-
dóttir. Þau eiga alls sex börn, frá eins árs til 21,
þó ekki öll saman.
Ein af „millilendingunum“ sem Björn nefndi
að framan var tveggja ára dvöl í Mexíkó, en fjöl-
skyldan bjó í milljón manna borg, Culiacán,
skammt frá Kaliforníuflóa.
Björn vann við að koma á fót sardínuverk-
smiðju, bræðslu og útgerð því tengdri á vegum
íslenskra og mexíkóskra aðila. „Þetta var eitt af
þessum útrásarverkefnum sem gekk ekki upp –
og ég veit satt að segja ekki um mörg sem hafa
gengið upp!“ Hann segir aðalástæðu þess að
sardínuverksmiðjan varð ekki að veruleika að
fjármagn hafi skort til að klára málið. „Mögu-
leikar voru að mínu viti gífurlegir; ég hef sjaldan
orðið vitni að öðrum eins möguleikum á hráefn-
isöflun og þarna voru, en menn skorti að mínu
viti úthald til þess að setja í þetta það sem þurfti
á lokametrunum. En það skyldi samt engan
undra því búið var að berjast þarna lengi; aðrir
voru búnir að vera þarna í nokkur ár áður en ég
kom að verkefninu.“
Seinna árinu í Mexíkó eyddi Björn í það að út-
vega veiðiheimildir í Kaliforníuflóa og segir að
sér hafi þótt blóðugt að ekkert varð af rekstr-
inum að heimildunum fengnum. „Við náðum að
standsetja verksmiðjuna og prufukeyra en þeg-
ar því var lokið var ekkert annað að gera en að
segja öllu starfsfólki upp.“
Hann fékk heimildir til að veiða bæði sardínu
og ansjósu, „og þær heimildir voru að mínu viti
mun meira verðmæti en verksmiðjan sjálf.
Veiðileyfin hefðu átt að gera það að verkum að
menn héldu áfram því þau eru takmörkuð á
þessu svæði. En mér tókst ekki að sannfæra
menn um að setja það fjármagn í þetta til við-
bótar sem þurfti og þeim tókst heldur ekki að
sannfæra mig um að halda áfram á þeim nótum
sem þeir vildu.“
Tiltölulega einfalt var að drífa sig heim til Ís-
lands þegar þarna var komið sögu, segir hann,
enda eiginkonan farin á undan með yngsta
strákinn, Bjarna, sem fæddist í Mexíkó.
Björn segir dvölina í Mexíkó hafa verið ákaf-
lega lærdómsríka. „Samfélagið er þannig að það
stenst ekki endilega allt sem menn leggja upp
með! En þetta var mikil reynsla og gaman að
kynnast þessari menningu; við höfðum gott af
því að kynnast fólkinu, en einnig fundum við fyr-
ir miklu kynþáttahatri. Þarna snýst það bara
við; snýr að hvíta manninum og við upplifðum
það oft og tíðum á óskemmtilegan hátt að við
vorum „lituð“.
Við vorum nánast eina hvíta fólkið í milljón
manna borg og urðum þar af leiðandi stundum
fyrir aðkasti. Og það er kannski hverjum manni
hollt að fá að upplifa slíkt.“
Aldrei urðu þau fyrir aðkasti þannig að til
skaða yrði, en dagur einn er Birni þó minnis-
stæður:
Skömmu eftir að þau komu út fór fjölskyldan
saman á ferskvörumarkað og klæddist eins og
sannir Íslendingar í 30 stiga hita, í stuttbuxur og
tilheyrandi. „Við skárum okkur mjög greinilega
úr, bæði varðandi litarhaft og klæðnað. Aðrir
karlmenn voru með kúrekahatta og í támjóum
hnéstígvélum; það var reyndar alveg sama
hvort það var 30 eða 50 stiga hiti – aldrei var far-
ið úr þessum búnaði.“
Eftir að hafa rölt um markaðinn góða stund
fékk Björn á tilfinninguna að ekki væri allt með
felldu og þegar hann horfir um öxl sér hann að
stór hópur fólks er farinn að elta Íslendingana,
„og ekkert sérstaklega vingjarnlegur að sjá.
Okkur tókst að komast af markaðnum og kom-
um skömmu síðar á stórt torg þar sem helj-
armikil mannmergð var, en þá tók ekki betra
við. Þarna var einhver öfgahópur með útisam-
komu og í því að við birtumst á torginu er kallað
eitthvað, í hátalarakerfið, sem ég skildi ekkert í
því þarna skildi ég nánast enga spænsku. Konan
mín skildi þetta hins vegar vel; verið var að kalla
ókvæðisorð að helv… Könunum. Hún vildi
gjarnan fara og leiðrétta þann misskilning að
við værum Bandaríkjamenn en ég fékk hana til
þess að halda áfram.“
Apanum leist ekki einu sinni á hvíta fólkið!
Hópur fólks elti Björn, Sigrúnu og börnin „og
það var ausið yfir okkur fúkyrðunum – sem ég
reikna með að hafi verið – og svo gáfust menn
smám saman upp á eltingaleiknum, en við fórum
inn í dýragarð. Löbbuðum að búri þar sem var
heljarmikill api og fullt af fólki í kringum búrið.“
En apanum virtist ekki lítast betur á hvíta
fólkið en Mexíkönunum sjálfum. „Apanum verð-
ur litið upp og um leið og hann sér okkur stekk-
ur hann af stað, rekur hausinn ofan í tjörn sem
var í miðju búrinu og hann gekk greinilega örna
sinna í, sýpur á, og lætur sig svo vaða á grind-
verkið. Hópurinn við búrið tvístraðist, nema
hvað einhver kerling hljóp í fangið á mér þannig
að ég komst ekki neitt, og Sigrún Jóna stóð líka
kyrr og horfði, og í því sem apinn lenti á grind-
verkinu lét hann skotið vaða; hrækti öllum
helv… óþverranum beint framan í Sigrúnu.“
Björn segir fjölskylduna hafa lært að lifa við
ástandið eins og það var, og hafa eignast marga
ágætis kunningja í Mexíkó, „en hins vegar gat
ég aldrei fellt mig við þá tilfinningu að geta ekki
treyst neinum. Maður fékk allt of margar stað-
festingar á því; fólki, sem við könnuðumst við,
var til dæmis rænt. Öðrum þeim einstaklingi var
sleppt eftir að greitt hafði verið fyrir hann
lausnarfé en leifarnar af hinum fundust mörg-
um mánuðum seinna. Þetta var daglegt brauð,
og eftir að Bjarni fæddist varð mér sífellt verr
við umhverfið. Þetta ásamt ýmsu öðru gerði það
að verkum að mér leið óskaplega vel þegar kom-
ið var aftur heim til Íslands.“
Bætir svo við: „Veran í Sinaloa-fylki er
kannski það sem mest hefur kennt manni að
meta það sem maður hefur hér á Íslandi.“
Sigrún Jóna, eiginkona Björns, er úr Reykja-
Björgin og ósnortin nátt-
úran eru okkar auðlindir
Björn Ingimarsson bjó á
Sauðanesi fyrsta áratug æv-
innar, þegar faðir hans var þar
prestur, og kom víða við áður
en Langanesið varð aftur
heimili hans. Skapti Hall-
grímsson ræddi við Björn sem
segist hafa „skotist burt“ í um
það bil þrjá áratugi og bjó þá
m.a. í Vík, Gautaborg, Reykja-
vík og Mexíkó, en hann er nú
sveitarstjóri á Þórshöfn.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Björn Ingimarsson, sveitarstjóri á Þórshöfn á Langanesi, baðar sig í geislum vetrarsólarinnar innandyra í gamla húsinu á Sauðanesi, þar sem hann bjó
lítill drengur þegar faðir hans var prestur á staðnum.