Morgunblaðið - 26.01.2003, Blaðsíða 11

vík og hafði aldrei búið úti á landi fyrr en þau
fluttu til Þórshafnar. „Hún hafði búið í mörg ár
suður á Kanaríeyjum og ég hélt ef til vill að
þetta yrði erfiðast fyrir hana; of stórt stökk. En
það var síður en svo því hún hefur kunnað feiki-
lega vel við sig. Krakkarnir kunnu náttúrlega öll
strax vel við sig þannig að það var ekkert sem
togaði í okkur að fara aftur suður. Þegar mér
var boðið starf sveitarstjóra hér ákvað ég að
taka því og svo verður bara að kom í ljós hve
lengi maður verður.“
Hann segir fólk ef til vill ekki átta sig á því hve
miklu máli það skiptir að því líði vel með börn
sín þar sem sest er að. „Maður finnur það vel
eftir að hafa búið í þessu umhverfi í Mexíkó; þar
vorum við t.d. alltaf í húsnæði sem vaktað var af
vopnuðum vörðum, og ég fór aldrei tvo daga í
röð sömu leið í vinnuna; maður var alltaf með
einhverjar varúðarráðstafanir. Það er erfitt að
útskýra þetta; fólk þarf að upplifa þetta sjálft til
að átta sig á því hvað ég á við.“
Nánari samskipti við fólk
Þegar Björn er farinn að bera saman Ísland
og útlönd er upplagt að leita álits hans á tveimur
öðrum skepnum og biðja hann um að bera þær
saman; landsbyggðina og höfuðborgarsvæðið.
„Það er auðvitað óskaplega einstaklingsbund-
ið hvað fólki finnst. Í Reykjavík er allt til alls í
þjónustu; leikhús og bíó og guð má vita hvað.
Hér er nánast ekki neitt, ef borið er saman við
það. En hins vegar, þegar farið er ofan í það sem
mögulegt er að gera á hvorum staðnum fyrir
sig, kemur í ljós – að minnsta kosti eins og okkar
gildismat hefur þróast – að maður getur gert
margfalt meira hér en nokkurn tíma í Reykja-
vík!“
Hann nefnir að við bæjardyrnar sé gjörsam-
lega ósnortin náttúra og þá sé fólk alls ekki heft
varðandi börn sín. „Krakkarnir fara út á morgn-
ana og koma inn á kvöldin; þetta er nánast eins
og með rollurnar nema hvað krökkunum er
smalað inn á kvöldin en ekki á haustin.“
Hann segir að hafi fólk áhuga á að upplifa
náttúruna og njóta þess sem hún býður upp á,
hvort sem er í veiðiskap eða útiveru, sé svæðið
nánast paradís á jörðu.
„Fólk hér virðist líka hafa yfir að ráða miklu
meiri félagslegum þroska en á höfuðborgar-
svæðinu. Við bjuggum þar í nokkur ár og áttum
samskipti við fjölskyldu okkar, en ekkert óskap-
lega mikið út fyrir hana. Eftir að maður kom
hingað þá eru samskiptin við annað fólk miklu
meiri og nánari, en var áður. Fólk kemur í mat
hvað hjá öðru, sest niður og spilar og fleira. Hér
er fólk ekki límt við sjónvarpið og ekki eingöngu
upptekið af dagsins önn. Lífið er eins og sýnt
hægt, þegar maður er kominn hingað miðað við
það hvernig maður er fyrir sunnan því þar geng-
ur allt svo ofboðslega hratt fyrir sig.“
Hann er spurður um álit á framtíð lands-
byggðarinnar. Á hún einhverja möguleika? Eða
heldur fólksfækkunin stöðugt áfram?
Björn telur að fólksflótti af landsbyggðinni til
höfuðborgarsvæðisins verði ekki jafnmikill á
næstu árum og verið hefur undanfarið. „Nú er
samdráttur á höfuðborgarsvæðinu á ýmsum
sviðum og þegar auglýst er laust starf, hvort
sem er þar eða á landsbyggðinni, sækja tugir
manna um. Þetta hefur breyst mikið.“
Þá segir hann það hamla gegn fólksfækkun á
landsbyggðinni að fólki sé gert mögulegt að búa
þar. „Þá er ég ekki að tala um að það þurfi að
rétta því eitthvað upp í hendurnar, en fólk úti á
landi þarf að sitja við sama borð og annars stað-
ar, til dæmis varðandi gagnaflutning í gegnum
tölvur.“
Þórshöfn og nágrenni hafa til dæmis ekki að-
gang að ADSL.
„Ef við hefðum þann sama möguleika hér, og
er fyrir hendi á Reykjavíkursvæðinu og öðrum
þéttbýlisstöðum, þá er hægt að sjá um ákveðna
vinnu hér alveg eins og þar. Atvinnuleysið með-
al fagfólks og vel menntaðs fólks á höfuðborg-
arsvæðinu mun verða til þess að það leitar út á
landsbyggina ef þess er kostur og þá er nauð-
synlegt að okkur verði hleypt inn í þróunina, en
séum ekki heft að þessu leyti.“
Góð byggðastefna og slæm
Björn leggur áherslu á þá skoðun sína að sú
byggðastefna sé dæmd til að fara forgörðum,
sem byggist á því „að rétta peninga inn á svæð-
in, jafnvel í það að borga fjárfestingar í fyr-
irfram vonlausum verkefnum.“
Góð byggðastefna, segir hann, á að „örva það
sem fyrir er, gera mönnum fært að bjarga sér
sjálfir, en á ekki að vera fólgin í því að ýta undir
einhverjar útópískar hugmyndir sem eiga enga
stoð í raunveruleikanum en hljóma kannski vel
og hægt er að setja upp í fallega viðskiptaáætl-
un.“
Hann bætir við að oft hafi menn verið leiddir
inn á ranga braut. „Horfum á svæði eins og
þetta hér; Þistilfjörð og Langanes, með Þórs-
höfn sem þéttbýliskjarna. Hér eru ákveðnir
styrkleikar þótt þeir séu ekki margir. Hér er
góð aðstaða til útgerðar og vinnslu sjávarfangs
og þetta er öflugt landbúnaðarsvæði með tilliti
til sauðfjárræktar. Þetta tvennt hlýtur að vera
hornsteinninn að því sem menn byggja annað í
kringum.“ Og ferðaþjónustan að auki, sem hann
kemur inn á síðar.
„Aðrir staðir eru einfaldlega betur fallnir til
ýmissa annarra hluta; smáiðnaður af ýmsu tagi
þarf til dæmis að vera nær markaðnum á höf-
uðborgarsvæðinu. Hér vinnum við í ákveðinni
grunnvinnslu og verðum bara að taka passleg
skref út frá henni til að breikka þá vinnslu.“
Hann segist sjá fyrir sér ákveðin sóknarfæri í
ferðaþjónustu, en það sé langtímaverkefni; „við
bjóðum ekki upp á fullbúna náttúruparadís á
Langanesi á einu eða tveimur árum.“
Slíkt þarf að vinna vel á löngum tíma áður en
farið er að uppskera, segir Björn, og síðastliðið
sumar fór einmitt af stað ákveðin vinna þar að
lútandi. „Við höldum áfram í vetur og gerum
okkur vonir um að efla þá þjónustu smám sam-
an. Það er vinna sem byggist á því sem fyrir er,
engu aðfluttu.“
Hann segir að reynt sé að sporna gegn því að
atvinnulífið verði allt of einhliða. Vinnsla sjáv-
arfangs þurfi t.d. ekki að vera það.
Björn segir fara mjög vel saman að vinna kú-
fisk og loðnu, en bolfiskinum megi ekki gleyma.
„Ég geri mér ekki hugmyndir um að hér fari af
stað gífurleg bolfiskvinnsla, í takt við það sem
var á árum áður – ég held að sá tími sé liðinn –
en hún gæti hins vegar orðið eitthvert vægi; orð-
ið valkostur í atvinnulífinu.“
Bolfiskur hefur ekki verið unninn á Þórshöfn í
alllangan tíma. Sú vinnsla var orðin óarðbær;
„kvóti Hraðfrystistöðvarinnar hafði í langan
tíma ekki verið unninn á staðnum en hér var
unninn svokallaður Rússafiskur. Sú vinnsla
lagðist af í mars eða apríl 2000 og enginn bol-
fiskur hefur verið unninn hér síðan.“
Björn segir að kannaðir hafi verið möguleikar
á að koma af stað fiskmarkaði á Þórshöfn og
ákveðinni frumvinnslu í tengslum við hann.
„Það er spurning hvort það ýti ekki við einhverj-
um; að menn átti sig á einhvers konar mögu-
leikum þegar meiri fiskur berst á land. Sveitar-
félagið á náttúrlega ekki að standa í slíku,
heldur einstaklingarnir og fyrirtækin, en sveit-
arfélagið gæti þurft að vera hvati að einhverju í
byrjun.
Hér ætti til dæmis að vera hægt að vinna
„flugfisk“ eða tengjast einhverjum, sem er ekki
langt í burtu, í svoleiðis málum, án þess að ég sé
endilega að velta því fyrir mér hvað menn ættu
að gera.
Það er ef til vill ekki stórt mál; hér gæti störf-
um þó fjölgað um 2–5 ársverk vegna þessa og
2–5 nýjar fjölskyldur eru stórmál fyrir svona lít-
ið svæði.“
Þá segir Björn að miklar vonir séu bundnar
við kúfiskvinnsluna. „Þetta hefur verið hálfgert
olnbogabarn og menn varla þorað að tala um
hana opinberlega en komið er í ljós að kúfisk-
vinnslan er hér til frambúðar og í henni eru
möguleikar.
Menn hafa verið í grunnvinnslu alveg fram til
þess, soðið fiskinn úr skelinni og hakkað, og
þannig er hann ýmist seldur í beitu eða til mann-
eldis til Bandaríkjanna þar sem hann er unninn
áfram. Nú hafa menn stigið það skref hjá Hrað-
frystistöðinni og Íslenskum kúfiski að fara yfir í
eimingu á soðinu og framleiða þar með kraft
sem er næsta skref í þessari vinnslu, og nái þeir
tökum á þeirri framleiðslu aukast verðmætin
verulega.“
Einnig er verið að athuga möguleika á notkun
á skelinni sjálfri, „hún er mjög kalkrík og næsta
sumar munum við til dæmis gera tilraun með að
nota skelina sem uppfyllingarefni við vegagerð.
Hér koma a.m.k. 10 þúsund tonn af skel að landi
á ári, þannig að það má leggja á marga veg-
arspotta með því.“
Framkvæmdir vegna virkjunar á Austurlandi
eru þegar hafnar og uppbygging álvers fram-
undan. Skyldi Björn telja það hafa einhver áhrif
á hans svæði?
„Ég held það örugglega, og þau áhrif gætu
bæði orðið til góðs og ills.
Þetta gæti orðið til þess að við misstum frá
okkur fólk til Austfjarða en gæti líka orðið til
þess að þau fyrirtæki sem hér eru í bygging-
ariðnaði, vélsmíði og þess háttar ynnu héðan á
þessum svæðum og næðu þannig auknum verk-
efnum. Það er því erfitt að segja til um áhrifin
strax, en framkvæmdirnar á Austfjörðum gætu
hins vegar haft áhrif á það hvert við sækjum að-
allega þjónustu í framtíðinni. Við vitum ekki
hvaða áhrif þetta hefur til dæmis á Egilsstaði til
lengri tíma. Nú er styttra á sumrin fyrir okkur
að fara þangað en til Akureyrar en samt sækj-
um við mest til Akureyrar.“
Mikið hefur verið rætt um flutning starfa hins
opinbera út á land en Björn segist því alfarið
mótfallinn að flytja stofnun í heilu lagi frá
Reykjavík. Finnst reyndar fráleitt að tala um að
flytja störf, betra sé að skapa ný störf. „Það er
ekki hægt að ætlast til þess að allir fylgi með ef
stofnun er flutt frá Reykjavík til Þórshafnar, svo
ég taki dæmi. Þannig gerast hlutirnir bara ekki.
Eftirlitsiðnaðurinn og annað innan þess opin-
bera er sífellt að gjóta af sér nýjar stofnanir og
hvers vegna ekki að staðsetja eitthvað af þeim
úti á landsbyggðinni, ef þeir staðir eru sam-
keppnishæfir í gagnaflutningum? Ef þeir eru
það ekki er tómt mál að tala um þetta, algjörlega
óraunhæft.“
Hann segist ennfremur á móti því að stað-
setja hinar ýmsu þjónustustofnanir hér og þar
úti um landsbyggðina. „Það er engum greiði
gerður með þessu. Þegar ég fer til Reykjavíkur
safna ég til dæmis í sarpinn, verkefnum sem
leysa þarf í ferðinni; mér er enginn greiði gerð-
ur með því að þurfa jafnframt að fara til Ísa-
fjarðar eða Sauðárkróks eða til Egilsstaða. Ég
vil bara fara á einn stað. Það er verið að vinna
gegn landsbyggðinni með því að gera þetta. Það
má flytja skráninguna en afgreiðslan verður að
vera í Reykjavík.“
Bjóðum upp á friðsæld
Björn minntist fyrr á ferðaþjónustuna og tal-
ið berst aftur að henni. Spurt er: Hvers vegna
ætti fólk að koma hingað á Langanesið til þess
að njóta lífsins frekar en eitthvað annað?
„Ég held að vinsælustu og mest sóttu staðir
landsins séu orðnir yfirfullir yfir mesta ferða-
mannatímann, bæði uppi á hálendinu og annars
staðar. Umferðin er orðin svo gríðarleg að fólk
upplifir þar ekki lengur mikla friðsæld og ég
held að okkar möguleikar felist svolítið í því.
Þeir felast líka í nýrri Norrænu; það verður al-
gjör stökkbreyting þegar nýja skipið kemur í
vor og miklu skiptir markaðssetning gagnvart
þeim hópi sem kemur með skipinu, í samstarfi
við aðra hér á þessu svæði, bæði fyrir vestan
okkur og austan.
Okkar auðlindir liggja í björgunum, þar sem
er talsverð eggjataka; í ósnortinni náttúrunni
úti á nesi og uppi á heiðum, inni á fjöllum og inn
með ánum. Hér eru bæði mikil lax- og silungs-
svæði og skemmtilegar gönguleiðir.“ Hann
nefnir líka Skála, gamalt sjávarþorp sem er í
eyði úti á Langanesinu en hugmyndir hafa
kviknað um að koma þar upp einhvers konar
safni.
„Möguleikarnir eru því margvíslegir en ég
hef enga ofurtrú á að við náum einhverjum gríð-
arlegum árangri strax. Þetta er langtímaverk-
efni sem við vinnum í en ég held að ferðaþjón-
ustan geti til lengri tíma litið orðið atvinnu-
valkostur á svæðinu.“
Björn nefnir Húsavík sem gott dæmi um stað
þar sem ferðaþjónusta hefur verið byggð upp á
mörgum árum. „Nú eru þeir farnir að uppskera
eins og þeir sáðu til. Við gætum auðvitað líka
farið út í það að bjóða upp á hvalaskoðun en um-
gjörðin á Húsavík er orðin til fyrirmyndar og
miklu nær fyrir okkur að vinna með þeim.
Svæðið er of stórt til að hér verði til dagshringur
eins og Gullfoss-Geysir eða Demantshringurinn
í Suður-Þingeyjarsýslu; fólk kemur þegar inn á
svæðið til hvalaskoðunar og okkar akkur væri
að reyna að lengja þann tíma sem fólk stoppar
hér, til dæmis í samvinnu við Húsavíkinga. Ég
held við eigum gríðarlega mikið að bjóða.“
Á þessu þrennu ættu Langnesingar sem sagt
að byggja afkomu sína, að mati Björns; veiðum
og vinnslu sjávarfangs, landbúnaði og ferða-
þjónustu. „Ef einhver dettur niður á annað er
það mjög gott,“ en hann telur heillavænlegast
að byggja ofan á það sem fyrir er í atvinnulífinu;
ekki að freista þess að finna upp eitthvað snið-
ugt á skömmum tíma til þess „að allir verði ríkir.
Ég man ekki eftir neinu slíku dæmi sem hefur
gengið upp.“
Björn Ingimarsson við björg úti á Langanesinu, en eggjataka er talsverð þar á svæðinu. Ekki ofmælt,
eins og myndin ætti að sýna vel, að þarna geti Langnesingar boðið upp á frið og ró.
Björn með eiginkonu sinni, Sigrúnu Jónu Óskarsdóttur, og börnunum sem voru heima. Ingimar Rolf
er 13 ára, Bjarni 5 ára og Karen Ósk 1 árs.
Sveitarstjórinn tekur púlsinn á lífæðinni! Miklar framkvæmdir standa yfir eða eru væntanlegar við
höfnina á Þórshöfn. „Ef við lendum undir í samkeppni með höfnina getum við alveg gleymt byggðar-
laginu. Menn verða því að gjöra svo vel að taka þar áhættu varðandi skuldsetningu og annað.“
skapti@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. JANÚAR 2003 11