Morgunblaðið - 26.01.2003, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 26. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
REYKJAVÍK er þriðjastærsta verstöð lands-ins,“ segir HjörturGíslason. „Héðan erugerð út 5 frystiskip, þrír
ísfisktogarar, þrír togbátar, þrjú
nótaskip, 12 vertíðarbátar og einn
línubátur. Þessir aðilar hafa yfir að
ráða rúmlega 35.000 þorskígildum
og eru því stór hluti af atvinnu-
rekstrinum í Reykjavík. Á þessum
skipum eru um 450 manns með föst-
um afleysingarmönnum. Mikill afli
kemur því af skipunum og eru flest-
allir meginmarkaðir í veröldinni
undir. Fiskur frá Reykjavík fer um
alla Evrópu, til Bandaríkjanna,
Brasilíu og Japans. Segja má að af
þessum flota og vinnslu tengdri hon-
um komi allar tegundir sjávarafurða
nema skel. Við leggjum nánast eitt-
hvað til alls staðar.“
Mikið af þessum fiski er unnið í
Reykjavík, en nokkur hundruð
manna vinna við fiskvinnslu í borg-
inni, mest í frystingu og söltun en
margir vinna einnig í ferskum fiski.
Sem dæmi um umsvifin má nefna að
útgerðin í Reykjavík er að borga um
2,7 milljarða króna í laun á ári.
„Það hefur alltaf verið gott að
gera út frá Reykjavík enda liggjum
við vel við flestum miðum, en margir
af okkar félögum hafa gert út stærri
skip, sem sækja lengra en á miðin
hérna í kring,“ segir Hjörtur.
Þrengt að starfseminni
Hvernig er búið að útgerð og fisk-
vinnslu við Reykjavíkurhöfn?
„Reykjavík hefur alla tíð hugað
vel að því að búa útgerð og fisk-
vinnslu góða aðstöðu. Nú eru hins
vegar nokkrar blikur á lofti með það.
Nú telja menn það bezta kostinn að
byggja tónlistarhús við höfnina og
þrengja þannig að sjávarútveginum.
Enn frekari þrengingar eru svo fyr-
irhugaðar með því að byggja íbúðar-
hús á slippareitnum. Það er ákaflega
vont mál, því Reykjavíkurhöfn er
ekki snekkjuhöfn. Hún er lifandi
fiskihöfn með tilheyrandi athöfnum.
Því er það ekki gott fyrir fólk að búa
alveg á hafnarsvæðinu og á sama
hátt er það ekki gott fyrir þá starf-
semi, sem fram fer við höfnina, að
vera í nábýli við fólk, sem hefur baga
af starfseminni. Með þessum að-
gerðum er borgin virkilega að
þrengja að mjög mikilvægri atvinnu-
grein innan borgarmarkanna. Það er
engu líkara en að borgaryfirvöldum
sé nú alveg sama hvaðan gert er út
og hvar fiskur er unninn, svo fremi
sem starfsemin sé ekki fyrir þeim.
Það sem gera á til að vega upp á
móti þessum breytingum, eru aðeins
lágmarksaðgerðir til að koma fisk-
markaðnum yfir í Bakkaskemmu og
lengja kæjann fyrir togarana, en fyr-
ir erum við með of lítið pláss fyrir
báta. Við erum því í undarlegri
stöðu, þar sem flest önnur sveitar-
félög reyna að hlú að þeirri starfsemi
sem innan þeirra er rekin, en á sama
tíma er þrengt er að okkur hér í
Reykjavík. Því miður er þetta eitt af
því sem okkur stafar ógn af í dag.“
Á móti byggðakvóta
Hvernig gengur útgerðin um
þessar mundir?
„Yfirleitt hefur útgerðin gengið
vel, þótt fyrirtæki á þessu svæði hafi
ekki haft aðgang að byggðakvótum
eða lánafyrirgreiðslu Byggðastofn-
unar. Enda er það spurning hversu
mikil blessun það er að geta alltaf
reitt sig á aðstoð ríkisins, þegar eitt-
hvað bjátar á. Staðreyndin er reynd-
ar sú, að eins og framkvæmd úthlut-
unar byggðakvótanna er, erum við
að leggja til hluta af kvótanum, því
hann er tekinn af leyfilegum heildar-
afla áður en honum er skipt milli út-
gerðanna. Þannig rýrist hlutur okk-
ar nokkuð og það munar um það,
þegar alltaf er verið að draga afla-
heimildir saman.
Þetta sama á við stærstu ver-
stöðvarnar, Akureyri og Vest-
mannaeyjar. Þessar þrjár stærstu
leggja því til drýgsta hlutann af
byggðakvótunum. Þetta er vissulega
slæmt því á þessum stöðum eru út-
gerðir sem standa höllum fæti vegna
mikils niðurskurðar á þorskveiði-
heimildum á undanförnum árum og
mega ekkert við því að veikjast enn
frekar. Nú er verið að veikja útgerð
á þessum stöðum til að styrkja hana
annars staðar.
Við höfum þurft að sjá á eftir mikl-
um aflaheimildum í þessa byggða-
kvóta, ýmsar bætur og í smábátana.
Það munar um minna að smábátarn-
ir, sem reyndar eru margir mjög öfl-
ug fiskiskip, skuli hafa náð um 26%
aflaheimilda í þorski af útgerðum
stærri báta og skipa. Vertíðarbát-
arnir verða þar verst úti.“
Ekki allir sáttir
Ertu sáttur við kvótakerfið?
„Sú skömmtun sem við tókum upp
hjá okkur við þær þrengingar og
takmarkanir, sem nauðsynlegar
voru til að við gengjum ekki enn nær
fiskistofnunum upp úr 1980, leiddi til
kvótakerfisins. Það voru að sjálfsögu
ekki allir sáttir, enda vildu menn
auðvitað geta sótt áfram af krafti, en
það var einfaldlega ekki hægt. Því
leystum við það með skömmtun með
aðstoð stjórnvalda. Ekki kom til
greina að reyna að leysa vandamálið
með niðurgreiðslum og styrkjum.
Nú stendur Evrópusambandið
frammi fyrir svipuðum vanda og við
gerðum þá og verður að grípa til rót-
tækra aðgerða til að afstýra stór-
slysi. Þar á bæ sjá menn ekki aðra
leið en nota gífurlegar fjárhæðir, um
50 milljarða, til að hjálpa útgerðinni
og sjómönnum að mæta þessum nið-
urskurði, sem er nauðsynlegur.
Það er hins vegar lausn sem aldrei
hefði gengið hér á landi. Þá hefðu all-
ir verið að hnoðast í hreinu hokri alls
staðar. Leiðin, sem hér var farin, að
útgerðarfyrirtækin greiddu sjálf
fyrir hagræðinguna, ekki skattgreið-
endur, leiddi til sterkari sjávarút-
vegs, þegar upp var staðið.
Ekki ein einasta opinber króna
Þegar farið er að skammta veiði-
heimildir myndast auðvitað ákveðin
verðmæti. Því varð endurskipulagn-
ingin fjámögnuð af greininni sjálfri.
Útgerðin fór í það sjálf að laga sig að
afrakstursgetu fiskistofnanna, þeir
sem betur stóðu keyptu hina út og í
þessa hagræðingu fór ekki ein ein-
asta opinber króna. Þessi leið hefur
að mínu mati verið mjög farsæl,
enda er íslenzkur sjávarútvegur í
dag mjög öflugur borinn saman við
útveginn í löndunum í kringum okk-
ur.
Þetta er orðin góð blanda af mis-
stórum og -sterkum fyrirtækjum, þó
við séum ekki að veiða meira af
þorski en við erum að gera.“
Hvað með auðlindagjaldið?
Er afkoman þá nógu góð til að
geta borgað auðlindagjald?
„Niðurstaða Alþingis varð sú, að
útgerðin bæri auðlindagjald og við
það situr. Það er hins vegar svo að
enginn af okkar keppinautum í öðr-
um nálægum löndum borgar fyrir
veiðiréttinn. Það bætir ekki sam-
keppnisstöðuna. Það er einnig svo að
með öllum þjóðum er einhver und-
irstöðuatvinnuvegur í útflutningi,
eins og bílaiðnaður, áliðnaður, til
dæmis, sem keppir á alþjóðamörk-
uðum. Það er mjög fátítt að slíkur at-
vinnuvegur sé skattlagður umfram
keppinautana. Það eru ekki lagðir
einhverjir allt aðrir skattar á bílaiðn-
aðinn í Þýzkalandi en annan iðnað.
Í ofanálag eigum við útvegsmenn
ókláraða kjaradeilu við sjómenn.
Ríkið tók á henni síðast, en þegar
kemur að því að semja næst, verðum
við um það bil að byrja að borga auð-
lindaskattinn. Það er sérkennilegt
innlegg í kjarabaráttuna að byrja
hana með auknum álögum af hálfu
hins opinbera. Það gerir einfaldlega
illt vera. Útgerðin verður verr sett
en áður hvað afkomu varðar og sjó-
menn munu vafalítið sækja fast á um
aukinn hlut.
Við höfum staðið í hverju verkfall-
inu á fætur öðru og auðlindagjaldið
mun ekki auðvelda okkur að koma til
móts við kröfur sjómanna, svo mikið
er víst. Þessum peningum verður
ekki tvíeytt. Að þessu athuguðu er
það undarleg ráðstöfun að setja á
okkur sérstakan skatt umfram
aðra.“
Hvað með að efla útveginn?
Varð ekki útgerðin að kaupa sér
frið með þessum hætti?
„Jú, svo virðist vera. Það virðist
hafa verið sáluhjálparatriði fyrir
marga sem gengu mjög hart fram í
því að leysa upp kvótakerfið. Um-
ræðan hefur breytzt eftir þetta, en
nú væri gagnlegt að heyra hug-
myndir um það hvernig efla megi ís-
lenzkan sjávarútveg. Hvort ekki sé
hægt að gera einhverja ráðstafanir
til að bæta samkeppnisaðstöðuna og
renna styrkari stoðum undir rekst-
urinn.
Það er nauðsynleg að breikka um-
ræðuna um sjávarútveginn. Deilurn-
ar um fiskveiðistjórnunina hafa slig-
að alla aðra umræðu. Auðvitað
verður áfram rætt um fiskveiði-
stjórnun enda er það eðlilegt. Það
væri hins vegar gaman að sjá stjórn-
málaflokkana álykta um eitthvað
annað sem lýtur að sjávarútvegi, en
fiskveiðistjórnun fyrir næstu kosn-
ingar. Það væri gaman að sjá á
stefnuskrá einhverra þeirra hug-
myndir um bætt viðskiptakjör okkar
í samskiptum okkar við Evrópusam-
bandið, til dæmis meiri tollfrjálsan
aðgang. Það á að semja um gagn-
kvæma fríverzlun, ekki að vera að
blanda fjárfestingum í þá umræðu.
Þannig mætti til dæmis hugsa sér
samning um fríverzlun með léttvín
og síld.
Það væri líka gaman að sjá að
stjórnmálaflokkarnir vildu efla haf-
rannsóknir svo við hefðum betri
skýringar á því sem er að gerast í
hafinu hverju sinni. Þá hefðum við
möguleika til að nýta stofnana betur
eða vernda þá betur og gætum
brugðizt við fyrr í hvora áttina sem
er. Það þarf að ræða fleira en auð-
lindaskatt og fiskveiðistjórnun. Ekk-
ert kæmi sér betur fyrir sjávarút-
veginn og staðir, sem byggja allt sitt
á sjávarútvegi, yrðu lífvænlegri yrði
samkeppnisstaða sjávarútvegsins
bætt.
Hörð og oft á tíðum neikvæð um-
ræða hefur því miður valdið því að
sjávarútvegurinn nýtur ekki þess
sannmælis, sem honum vissulega
ber. Sumir hafa verið alveg ótrúlega
ósvífnir í málflutningi. Því miður eru
menn bara misjafnlega málefnalegir.
Þó hefur að mínu mati dregið úr
sleggjudómum og fúkyrðum og
menn farnir að ræða málin í dálítið
meira jafnvægi en áður.
Það er grundvallaratriði fyrir
sjávarútveginn að búa við stöðug-
leika í fiskveiðistjórnun og þurfa
ekki að lifa í óvissu um það að veiði-
stjórnun verði gjörbreytt. Við slíkar
aðstæður verða litlar sem engar
framfarir. Það skiptir líka miklu máli
að útvegurinn geti búið við nokkuð
jafnar aflaheimildir í stað þeirra
sveiflna sem gengið hafa yfir. Til að
svo geti orðið verðum við að fá betri
skilning á því sem er að gerast í haf-
inu. Þá gætum við nýtt fiskistofnana
betur.
Umræða um hafrannsóknir og
Hafrannsóknastofnun er því af hinu
góða. Slíkar umræður ættu hins veg-
ar ekki að leiða til annars en að efla
Hafrannsóknastofnun. Á því er mikil
þörf. Sem betur fer höfum við getað
rannsakað stofna eins og þorsk,
Gott að gera út frá R
Hjörtur Gíslason, formaður Útvegsmannafélags Reykjavíkur, telur fullmikið þrengt að starfsemi sjávarútvegsins við Reykjavíkurhöfn.
Sjávarútvegur er mikilvæg
atvinnugrein í Reykjavík,
sem er þriðja stærsta ver-
stöð landsins. 27 skip og
bátar eru gerð þaðan út og
fiskvinnsla er mikil. Hjörtur
Gíslason ræðir hér við al-
nafna sinn Hjört Gíslason,
formann Útvegsmanna-
félags Reykjavíkur. Hann
segir útgerðina almennt
ganga vel en finnst þrengt
að starfseminni við höfnina.
’ Það þarf að ræðafleira en auðlinda-
skatt og fiskveiði-
stjórnun. ‘
’ Þetta er orðin góðblanda af misstórum
og -sterkum fyrir-
tækjum, þó við séum
ekki að veiða meira
af þorski en við er-
um að gera. ‘