Morgunblaðið - 26.01.2003, Side 57

FÓLK Í FRÉTTUM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. JANÚAR 2003 57
V
INDURINN hvín. Göt-
urnar standa auðar, eng-
inn er á ferli, þegar
leyndardómsfullur
utangarðsmaður kemur
til byggða. Hann pírir augun og skim-
ar í kringum sig í leit að bráðinni,
fórnarlambinu. Ekki lögreglustjór-
anum, ekki útfararstjóranum eða ein-
hverjum eftirlýstum kúreka, heldur
rétta húsnúmerinu í götunni. Hann er
nefnilega staddur í litlausu úthverfi
Birmingham-borgar, höfuðborgar
miðhéraða Englands og leitar að
æskuástinni, barnsmóður sinni. Þessi
leðurklæddi síðhærði smákrimmi
saknar dóttur sinnar, eða telur sig
gera það. Og hann má ekki til þess
hugsa að hún skuli vera alin upp af
öðrum manni, lúða í þokkabót, sem á
dekkjaverkstæði og er með ömurleg-
an fatasmekk. En það þarf flest ann-
að en töffaraskap til að geta talist
góður faðir og þar hefur lúðinn vinn-
inginn. Hún stendur því milli steins
og sleggju móðirin hlédræga sem
þessir ólíku menn bítast um; á hún að
falla aftur í faðma ofursvölu æskuást-
innar eða halda sig við óspennandi en
umhyggjusömu fyrirvinnuna?
Nokkurn veginn svona er sagan í
þriðju mynd Shane Meadows, nú-
tímavestra, gamansömu hversdags-
drama, sem hlotið hefur mikið lof
gagnrýnenda. Myndin var frumsýnd
á kvikmyndahátíðinni í Cannes á síð-
asta ári og vakti þá þegar talsverða
athygli enda er sagan mannleg, efn-
istökin fersk og leikarahópurinn, sem
samanstendur af Robert Carlyle
(The Full Monty, Trainspotting),
Rhys Ifans (Notting Hill, Little
Nicky), Kathy Burke (Nil By Mouth),
Shirley Henderson (Harry Potter
and the Camber of Secrets, 24 Hour
Party People) og Ricky Tomlinson
(Mike Bassett: England Manager),
óvenju safaríkur. Mesta athygli vakti
þó leikstjóri hennar Meadows enda
er hann kornungur, af manni sem
sendir frá sér sína þriðju mynd að
vera, og á þar að auki skrautlegan
bakgrunn.
Ungur afbrotamaður
Þannig er mál með vexti að á ung-
lingsárunum var Meadows kominn á
laglegar villigötur og orðinn góð-
kunningi lögreglunnar. Í tæka tíð
fann hann svo lífi sínu tilgang er hann
fékk lánaða tökuvél hjá miðstöð fyrir
atvinnulausa í heimabænum Uttox-
eter – sem vel að merkja er í Miðlönd-
unum – og notaði hana til að búa til
haug af stuttum og stjórnlausum
skrípamyndum, með fjölskyldu og
vinum í öllum hlutverkum. Þrátt fyrir
alla delluna blundaði ætíð undir niðri
beitt þjóðfélagsraunsæi. Það var
þessi bragðsterka blanda sem opnaði
augu gagnrýnenda og hátíðahaldara.
Hin klukkutíma langa SmallTime var
sýnd á hátíðunum í Edinborg og
Lundúnum árið 1996 og sama ár vann
Meadows til sinna fyrstu verðlauna
fyrir 10 mínútna mynd, Where’s the
Money. Ári síðar, eða þegar
Meadows var 25 ára, afhjúpaði hann
fyrstu mynd sína í fullri lengd,
TwentyFourSeven, á Feneyja-
hátíðinni, þar sem honum voru veitt
Fipresci gagnrýnenda verðlaun fyrir
bestu frumraunina.
A Room for Romeo Brass heitir
önnur mynd Meadows og þótt hún
hafi ekki vakið eins mikla athygli á
hátíðum þá hlaut hún nær einróma lof
gagnrýnenda og markaði upphaf fer-
ils Paddys Considines (24 Hour Party
People) sem í dag er einn eftirsóttasti
leikari Bretlands.
Lokamynd Miðlandaþríleiks
Eiginlega á maður bágt með að
trúa að þetta sé hann, er maður sér
Meadows augliti til auglitis, á Mið-
jarðarhafsströndu við bíóborgina
Cannes. Engar illa hirtar hárflygsur
niður á herðar, ekkert alskegg, engin
gleraugu. Nei, maðurinn er vel rak-
aður, jafnt á hvirfli sem vanga og
nokkuð þéttvaxinn. Eiginlega líkist
hann miklu fremur fótboltabullu en
kvikmyndaleikstjóra, nú eða þá bara
fyrrverandi smákrimmanum, sem
hann reyndar er. Og viðmót hans er
líka annað en gengur og gerist hjá
starfsbræðrum hans. Hann er ein-
hvern veginn miklu léttari og afslapp-
aðri, tekur sig klárlega ekkert of al-
varlega. Sem er vel. Kærkomin
tilbreyting. Og hann hlær mikið og
hátt. Ekki bara að sjálfs síns fyndni
heldur einnig annarra, ennþá meira.
Og hann segist vera orðinn vanur að
svara fyrstu spurningunni sem upp
er borin, enda sé hún sjálfsögð, hvort
myndirnar hans þrjár eigi eitthvað
sameiginlegt, í ljósi þess að þær ger-
ast allar á heimaslóðum hans í Mið-
löndunum.
„Það má eiginlega líta á þær sem
þríleik, eru þeir ekki svo vinsælir í
dag?“ segir Meadows og glottir út í
annað. „Það að ég skuli hafa gert
þrjár myndir sem allar eiga sér stað í
Miðlöndum hefur örugglega eitthvað
með það að gera að ég er ómenntaður
í faginu og því þægilegra fyrir mig að
fjalla um eitthvað nærtækt, eitthvað
sem ég þekki. Það er ekki fyrr en nú,
að þeim loknum, sem mér finnst ég
tilbúinn, fær í flestan sjó. Sérstaklega
hefur síðasta mynd verið reynslurík
fyrir mig, að hafa unnið með öllum
þessum frábæru leikurum. Að gera
þessar myndir hefur verið minn skóli,
verknámið.
Hefði einhver fyrri mynda minna
slegið í gegn þá hefðu hlutir ef til vill
æxlast öðruvísi og trúlega ekkert orð-
ið af þríleiknum. Ég er samt feginn
núna að hafa gert allar þrjár mynd-
irnar.“
– Þannig að næsta mynd verður
allt öðruvísi og mun örugglega ekki
gerast í Miðlöndum?
„Ó já, Guð minn góður. Ég myndi
frekar vilja gera næstu mynd á bátn-
um þarna úti,“ segir Meadows og
bendir út á hafið, þar sem hann situr
á gylltri strandlengju Cannes.
„Hún á að heita Love Boat 5,“ segir
hann og hlær með viðstöddum.
„Nei, annars, ég vil bara gera
mynd einhvers staðar þar sem dags-
ljósið varir lengur en í þrjá tíma.“
Miðlöndin ekki alslæm
Meadows segir það tvímælalaust
hafa verið meðvitaða ákvörðun að
ljúka þríleiknum á ljúfum nótum eftir
að hafa dregið upp fremur dökka
mynd af heimkynnum sínum í hinum
tveimur myndunum. Að koma þeim
skilaboðum áleiðis að það sé eftir allt
saman ekkert svo slæmt að búa í
Miðlöndunum.
„Það má kannski líta svo á að lúð-
inn sé holdgervingur fúlu Miðlanda
og töffarinn svölu Lundúna. Lúðinn
er langt frá því að vera skemmtilegur
og spennandi náungi en hann er
traustur og umhyggjusamur, alltaf til
staðar ef maður þarf á honum á
halda. Töffarinn er á hinn bóginn að-
laðandi og girnilegur gaur en óheið-
arlegur og brigðull.
Þetta er því sumpartinn dæmisaga
um að ekki skuli dæma neinn eða
neitt út frá fyrstu kynnum, að hinir
ólíklegustu geti reynst hetjur og oft
leynist flagð undir fögru skinni.“
– Þú hefur sagt að nýja myndin sé
sú eina í þríleiknum sem þú byggir
ekki beint á eigin lífsreynslu. Er það
tilviljun að hún skuli vera sú bjartasta
af þeim?
„Í sjálfu sér ekki, hinar tvær
byggja sannarlega á myrkum atvik-
um úr lífi mínu, einhverju sem ég
upplifði sjálfur eða einhverjir ná-
komnir mér. Í Once Upon A Time …
er ég alveg laus við þá tortímingu for-
tíðarinnar og leyfi mér að fjalla um
eitthvað annað fólk sem þó býr við
viðlíka kringumstæður og ég gerði,
fólk sem ég gæti hugsanlega þekkt,
en geri ekki. Það er líklega daðrinu
við vestraminnin að þakka að ég losn-
aði úr viðjum eigin lífsreynslu og fór
að geta skáldað almenninlega. Löng-
uninni til þess að búa til sögu í anda
gömlu vestranna þar sem einfarinn
kemur ríðandi til byggða og hristir
upp í hversdagsleikanum.“
Skírður í höfuðið á vestrahetju
– Þú gekkst nokkuð langt með
þessa vestrasamlíkingu?
„Já, málið er að mig hefur alltaf
langað til að gera hreinræktaðan
vestra og ég mun örugglega láta
verða af því einhvern tímann. Ég var
alinn upp við vestra, pabbi heldur
mikið upp á þá og skírði mig meira að
segja í höfuðið á einni sögufrægustu
vestrapersónu kvikmyndanna,
Shane. Við feðgar gláptum tímunum
saman á vestra þegar ég var krakki,
einkum spaghetti-vestrana, og það
voru í raun einu skiptin sem við gerð-
um eitthvað saman. Það hlýtur að
hafa valdið þessum djúpstæða vestra-
áhuga hjá mér. Svo fannst mér bara
spennandi að gera tilraun til þess að
tileinka mér umgjörð vestrans og
heimfæra hana á hverdagslegan nú-
tímann, að finna út hverjir séu sá
„góði, vondi og ljóti“ í kringum mann.
Það var eitthvað sem við lékum okkur
með og þessi vestralíkindi ágerðust
eftir því sem leið á tökurnar, við grip-
um það á lofti og spiluðum útlit
myndarinnar út frá því og svo að end-
ingu tónlistina.“
– Hvað fannst síðan vestraunnand-
anum honum föður þínum um mynd-
ina?
„Hann var mjög hrærður en það
þarf nú ekki svo mikið til. Svo lengi
sem ég held mig réttum megin við
rimlana er hann sáttur. Karlinn var
nefnilega vanur því að þurfa að ná í
mig á lögreglustöðina þegar ég var
ungur, þannig að ég get vel ímyndað
mér að það sé svolítið undarleg til-
finning fyrir hann að mæta á Cannes
til þess að horfa á nýjustu bíómynd
þessa sama pörupilts.
En ég held þó að þessi mynd sé sú
sem hann og mamma tengi hvað helst
við, sú sem þau kunna best að meta.“
Meadows segir að handritið að
myndinni hafi engan veginn verið
fullklárað þegar tökur hófust. Leik-
ararnir hafi því átt ríkan þátt í að
skapa þær persónur sem þeir túlk-
uðu, stíl, þeirra og einkenni, þar með
talinn fatasmekk. „Svona var þetta
bara þar sem ég ólst upp, maður gat
greint týpuna á klæðaburðinum og
fasinu. Sportistinn fór ekki úr íþrótta-
dressinu á meðan töffarinn lét ekki
sjá sig í öðru en leðri. Þetta kann að
virka svolítið stílfært og ýkt en í raun
sá ég klæðaburðinn sem leið til þess
að gefa áhorfendum frekari upplýs-
ingar um hvaða týpur þetta væru,
hver er smekkur þeirra.“
Geimmynd eða blóðug
hrollvekja?
Ungir breskir leikstjórar settu
sannarlega svip sinn á Cannes-
hátíðina og gáfu til kynna að eftir til-
tölulega rólega tíð virðist nokkur
uppgangur vera í breskri kvikmynda-
gerð og framtíðin björt. „Það sem
mér þykir athyglisverðast er hversu
ólík við erum, þessir svokölluðu ungu
bresku leikstjórar sem eiga myndir á
Cannes í ár, ég, Michael Winterbott-
oms (mynd hans 24 Hour Party
People keppti í aðalkeppni) og Lynne
Ramsay (Morvern Caller hlaut mikið
lof er hún var sýnd í sérstakri leik-
stjóradagskrá, Director’s Fortnight
ásamt Once Upon A Time …).“
Þrátt fyrir yfirlýsta aðdáun sína á
meisturum verkalýðsmyndanna
bresku, Mike Leigh og Ken Loach,
kærir hann sig ekki um að festast í
gerð slíkra mynda. „Það orðspor á
eftir að hverfa snarlega þegar ég geri
geimmyndina mína,“ segir hann.
– Stendur til að gera eina slíka?
„Varla strax, en það er aldrei að
vita, ég væri allt eins vís til að gera
blóðuga hryllingsmynd.“
Hvað næsta verkefni áhrærir seg-
ist Meadows ekkert ákveðið, hann
langi alltént að gera stærri mynd, „og
mæta svo næst hingað til Cannes með
þyrlu.“
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Shane Meadows: „Mig hefur alltaf langað til að gera hreinræktaðan vestra …“
Sá góði, sá vondi og sá
ljóti – í ensku úthverfi
Shane Meadows er þrítugur fyrrverandi vandræðaunglingur sem hampað hefur verið sem efnilegasta kvikmyndagerðar-
manni Bretlands. Með nýjustu mynd sinni, gamanmyndinni Once Upon A Time In The Midlands, undirstrikar hann það
orðspor sitt rækilega. Skarphéðinn Guðmundsson hitti Meadows og ræddi við hann um vestraástríðu og vafasama fortíð.
skarpi@mbl.is
Sýningar á Once Upon A Time In
The Midlands hófust á föstudag.