Réttur - 01.02.1923, Blaðsíða 12
12
Rjetiur.
voldug og hrifsa sem mest til sín. Og stjórnmálamenn-
irnir stefndu að þessu marki með misjöfnum meðulum,
vjelráðum ogofbeldi; launmálum, samkomulagi, loforðum
og ógnunum, að ógleymdri aðstoð landhers og flota.
Upphaflega var þetta lögmál svo Ijóst og lá beint við:
Eins dauði er annars brauð, hagsmunir mínir eru tap
fyrir þig. En sú lífsregla gat ekki blessast lengi. Pví að
þjóðirnar voru orðnar varar um sig og ómannúðleg
stjórnkænskubrögð voru flestum þeirra kunn orðin. Pær
hefðu því átt að hætta þessum ósæmilega hráskinnsleik
og snúa sjer að göfugri skyldum og heiðarlegii lilut-
verkum: »Pið megið,« segir hann »keppa hverir við aðra,
eftir föngum. Leiðið fram rjettlætis- og siðgæðishug-
sjónir, sem eru öllum til heilla og sviftið enga lífi nje
rjettum lögum. Stofnið alþjóða-samúðarhreyfing, ekki
með máttlausum gerðardómsstóli og þvingunarlagabálk-
um, heldur með lífsfrjórri sarnvinnu. Afnemið öll þegn-
fjelagsrangindi og skrælingjaháttinn í sambúð þjóðanna!
Breytið stjornleysi í skipulag!
Fjöldi manna dregur enn dár að þessum hugsunum.
Pað eru menn, sem trúa á heilagleik eiginhagsmunasemi
og skoða í Ijósi eigingirninnar alt, sem talið er fram-
kvæmanlegt, það er hið hversdaglega — og siðgæðis-
skyldunum álíta þeir ómögulegt að fullnægja.
En það skal jeg fullvissa ykkur um, að hinn væntan-
legi friður verður aðeins stutt vopnahlje, þau stríð, sem
framtíðin ber í skauti sínu, verða eigi talin; bestu þjóð-
irnar munu líða undir lok, og heimilin sökkva í eymd og
spillingu, ef eigi verður nú þegar við kornandi friðar-
samninga mörkuð leiðin til þess, að koma í fiamkvæmd
áðurgreindum hugsjónum og áformum. Alþjóðasam-
band er ágætt; afvopnun og gerðardómstóll skynsamleg
ákvæði, en það er alt gagnslaust, nema að fyrst og fremst
verði stofnað fjárhagslegt samliand, sameiginleg búsráðs-
menska fyrir allar þjóðir.«
Samkvæmt þessu er það hugsun Rathenaus, að skip-