Réttur - 01.02.1923, Blaðsíða 93

Rjettur
03
IV.
Seðlavelta og gengi.
Núverandi gjaldeyrisvandræði og peningaverðfall er
ekki nýtt í sögu þjóðanna; en það ástand, að hverfa frá
inniausn seðlanna með gulli, er mikill fjárhagslegur aft-
urkippur. Pó að gera megi athugasemdir við myntfót-
gildi gullsins, þá gefur það peningamarkaðinum þá trygg-
ingu og öryggi, sem okkur skortir nú tilfinnanlega. Verð-
gildi pappírspeninga er nrjög hverfult, ef þeir eru ekki
innleysanlegir með g.ulli. Pað skiftir út af fyrir sig litlu,
livert verðmagn krónan hefir, en á hinu veltur mest, að
hún liafi stöðugt sama gildi í hlutfalli við vörurnar.
Kongar og biskupar á miðöldunum skildu hver tekjulind
það var að móta peninga með minna silfri í en upphaf-
lega var ákvatðað. Pó eru pappírspeningarnir miklu þægi-
legri í þessu tilliti. Seðlapressunni er snúið látlaust, þeg-
ar eyðslusamar konungshirðir þurfa á að halda eða á
stríðstímum til hernaðatverka.
Árið 1913 var seðlaveltan í Danmörku 151,5 milj. kr.,
en 1. júlí 1923 482 milj. kr. Ef seðlaveltan er talin 100°/o
á hvern einstakling 1913, verður hún 269°/o 1923. Sje
hún reiknuð á sama hátt annarstaðar, liafði t. d. Frakk-
land aukið seðlaveltuna upp í 638 árið 1922 og Ítalía í
725; peningar þe'rra |3jóða eru líka mjög lágir. Frank-
inn aðeins 50°/o virði og ílalska líran ca. 33°/°, miðað
við »pari«. En Svíþjóð, sem hefir góða peninga, jók
seðlaveltu sína aðeins frá 100—235 á sama árabili.
Peningagildi liinna ýmsu jajóða kemur aflur ffam t
verði nauðsynjavaranna. Par sem gengið er lágl, er vöru-
verðið hátt og gagnkvæmt. Ef að vöruverðið væii al-
staðar reiknað árið 1913 jafnt veiðtölunni 100, er það
1923 á þessa leið: í Bandaríkjunum 142, Svíþjóð 160,
Danmörk 207, Frakklandi 409 og Ítalíu 568. í Pýskalandi
er seðlaveltan gífurlega mikil og vöruverðið í hlutfalli við
hana alveg yfirgnæfandi. — Pað er því augljóst, að það