Réttur - 01.01.1968, Blaðsíða 6

samtímans — að þeir geri sér einnig grein
fyrir eðli og hlutverki imperíalismans á vor-
um tímum. Hefur hrun nýlenduveldanna eft-
ir síðari heimsstyrjöldina breytt svo mjög eðli
hans í grundvallaratriðum? Hefur röskunin
á valdahlutföllum milli auðveldanna, sem
heimsstyrjaldirnar tvær ollu mesm um, mark-
að meiri háttar breytingu á arðránseðli imper-
íalismans? Hvað knýr forysturíki imperíal-
ismans, Bandaríki N.-Ameríku, til að koma
fram á alþjóðavettvangi sem heimslögregla,
hjálparhella spilltra afturhalds- og harð-
stjórna, bælandi niður, hvað sem það kostar,
alla viðleitni fátækrar alþýðu til að hrista af
sér klafa eymdar og ógnarstjórnar?
Atburðir síðustu ára — og þó einkum
Víetnamstríðið — hafa orðið til þess að
glæða skilning manna á þessum spurningum.
Þannig hafa augu margra Vesturlandamanna
sem kalda stríðið í Evrópu og stalínisminn
myrkvaði sýn, opnazt fyrir því að bak við
hugmyndafræði „hins frjálsa heims'' og „hins
frjálsa einstaklingsframtaks" býr hrá heims-
valdastefna með Bandaríkin í broddi fylk-
ingar.
Heimsstyrjöldin fyrri batt endi á fjármála-
og iðnaðarforræði hinna „söddu" nýlendu-
velda í Evrópu. England og Frakkland
höfðu í styrjaldarlok safnað gífurlegum
skuldum í Bandaríkjunum (um 10 miljörð-
um). Jafnhliða því höfðu þessi sömu ríki,
með Versalasamningunum, skammtað Þýzka-
landi svipað hlutskipti og „nýlendusvæði, með
fátækt, hungri, eyðileggingu og réttindasvipt-
ingu, . hlutskipti sem siðmennmð þjóð
hafði aldrei fyrr hreppt í svipuðum mæli",
(Lenín). Þannig höfðu hlutverkin snúizt al-
gjörlega við. Eftir styrjöldina voru Banda-
ríkin öflugasta iðnaðar- og fjármálastórveldi
heims og í krafti hvors tveggja lögðu þau í
stórum stíl undir sig markaði, einkum í S.-
Ameríku og Asíu, þar sem brezkt auðmagn
hafði hins vegar verið hæstráðandi frá fornu
fari.*)
Onnur heimsstyrjöldin sem spratt m.a. af
viðleitni þýzka kapítalismans — í formi naz-
ismans — til að ónýta Diktat Versalasamn-
inganna og skipta heiminum upp á ný sér
í hag, varð til þess að styrkja yfirburðastöðu
bandaríska kapítalismans innan auðvalds-
heimsins. Forræði þeirra á fjármálasviðinu
varð ekki aðeins ótvíræðara, við það að Bret-
land — og Frakkland — hrepptu hlutskipti
betlarans gagnvart „alþjóðabankastjóranum"
í Washington, heldur voru þau og kvödd til
þess — vegna hernaðaryfirburða sinna — að
taka við forystunni í baráttu imperíalismans
gegn Sovétríkjunum og róttækum byltingar-
hreyfingum um heim allan.
SÉRKENNI
BANDARISKA
IMPERlALISMANS
Hin nýju styrkleikahlutföll auðveldanna
vöktu marga Evrópubúa, sem ekki höfðu séð
í gegnum „einangrunarstefnu" Bandaríkj-
anna á millistríðsárunum, harkalega til vit-
undar um eðli hins bandaríska risa. Margir
frjálshyggjumenn í Evrópu höfðu fram að
því haft tilhneigingu til að skipa bandarísk-
um kapítalisma í algjöra sérstöðu samanbor-
ið við hin grónu nýlenduveldi Gamla heims-
ins. Bandaríkin höfðu t. d. ekki lagt undir sig
*) Hvílikan ægishjálm Bandaríkin báru yfir önnur stór-
veldi á milliotríðsárunum á sviði iðnaðarframleiðslu má
marka af því, að árið 1929, áður en heimskreppan mikla
skall á, framleiddu þau 44.8% alls iðnaðarvarnings í
heiminum; á sama tíma var hlutdcild Þýzkalands 11.6%,
Bretlands 9.3% og Frakklands 7%.
Þetta sama ár nam fjárfesting bandarískra einokunar-
hringa erlendis samtals 15 miljörðum dollara, þar af 5
milj. í Evrópu og 5,3 milj. í Hómönsku Ameríku.
6