Morgunblaðið - 09.12.2007, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 9. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
borginni í dag er eins og það er og fólk á skilið
mannsæmandi húsnæði.“
Helmingur alls leiguhúsnæðis í New Orleans
eyðilagðist í fellibylnum og flóðunum sem
fylgdu. Í dag er gríðarlegur skortur á íbúð-
arhæfu húsnæði á viðráðanlegu verði.
„Til hvers að rífa niður hús sem skemmdust
ekki í fellibylnum á sama tíma og skortur á hús-
næði er eitt aðalvandamálið hérna?“ spyr raf-
virkinn Ray mig og klórar sér í kollinum. Í hálft
ár hefur hann unnið að því að gera upp heimili
fólks í austurhluta borgarinnar og í efra níunda
hverfi. „Það mun taka mörg ár að endurbyggja
öll þessi skemmdu hús,“ segir hann og bætir
hálfgáttaður við: „Þetta er svo ótrúlega tíma-
frekt.“
Félagsráðgjafinn James Morris þykist viss
um hvað býr að baki ákvörðuninni. „Núna á
náttúrlega bara að nýta tækifærið og hreinsa til
í borginni. Fegra hana,“ segir hann og er
reiður. Þegar ég horfi spurnaraugum á hann
bætir hann við: „Yfirvöld vilja einfaldlega fá-
tæka blökkumenn burt héðan og nú hefur tæki-
færið gefist.“
Hverjir fá að koma aftur?
New Orleans var áður ein af fátækustu borg-
um Bandaríkjanna og lagðist nánast í rúst eftir
að varnargarðarnir í kringum hana brustu og
vatn flæddi yfir 80% borgarinnar. Í framhald-
inu leit fólk hvað á annað og velti fyrir sér hvað
tæki við. Yrði borgin endurbyggð? Hvernig yrði
hin nýja New Orleans?
Rannsókn sem gerð var á vegum Brown Uni-
versity á áhrifum fellibyljarins, nokkrum mán-
uðum eftir hann, benti á að stefna stjórnvalda
varðandi það hverjum yrði gert kleift að snúa til
baka, til hvaða hverfa og með hvers kyns hjálp,
myndi hafa mikil áhrif á hvernig borg New Or-
leans yrði í framtíðinni. Rannsóknin sýndi það
sem margir segja mér að þeir hafi reyndar vel
vitað: Að blökkufólk, fólk í leiguhúsnæði, fátæk-
ir og atvinnulausir hafi orðið hlutfallslega verr
fyrir barðinu á fellibylnum og flóðunum en aðrir
borgarbúar. Sökum þess að hverfi þar sem fá-
tækt blökkufólk var í miklum meirihluta eyði-
lögðust bentu skýrsluhöfundar á að aðkallandi
spurning vaknaði: Borg hverra yrði endur-
byggð?
Í lok árs 2007 hefur borg þeirra sem reiða sig
á almenningssjúkrahús að minnsta kosti ekki
verið endurbyggð. „Þeir sem eiga peninga geta
farið á sjúkrahús, en þeir sem eru án sjúkra-
tryggingar hafa lítil úrræði í New Orleans í dag.
Charity Hospital er enn lokaður. Annars staðar
Þ
að má heyra saumnál detta í
stóru húsi við Freret-stræti.
Í húsinu við hliðina sömuleið-
is, raunar í öllu hverfinu. Á
gólfinu liggur máð ljósmynd
af þremur drengjum en inni í
skáp hangir grár, lítið not-
aður jakki. Þetta er hverfi fé-
lagslegra íbúða sem stendur
autt.
Áður en fellibylurinn Katrína gekk á land í
lok ágústs 2005 bjuggu rúmlega 5.000 fjöl-
skyldur í New Orleans í slíkum íbúðum. Á
fimmtudag í næstu viku verður byrjað að rífa
niður 4.600 þeirra – ekki vegna þess að Katrína
eyðilagði þær, heldur vegna þess að þær voru
mörgum þyrnir í auga. Fellibylurinn þykir hafa
opnað margvísleg tækifæri til að taka til hönd-
um í borginni. Eins og einn af ríkustu við-
skiptamönnunum í New Orleans, Joseph Caniz-
areo, benti á, hefðu menn „í raun auða síðu til að
byrja á. Og með því opnast gríðarstór tæki-
færi“.
Ekki eru allir sammála um hverjum tækifær-
in og breytingarnar munu koma til góðs.
„Guð gat það“
„Loksins hreinsuðum við upp félagslegu
íbúðirnar í New Orleans. Við gátum ekki gert
það, en Guð gat það,“ var haft eftir þingmann-
inum og repúblikananum Richard Baker eftir
fellibylinn Katrínu. Nokkru síðar voru kynntar
áætlanir um að rífa niður fjögur stærstu hverfin
með félagslegum íbúðum í borginni. Í þeirra
stað skyldu einkaaðilar reisa blandaða byggð
fólks með „blandaðar tekjur“.
„Sem sé þeirra sem eiga meiri peninga,“ er
hvíslað að mér á Freret-stræti. Aðrir hrista höf-
uðið og benda mér á að ákveðin pláss í nýju
byggingunum verði frátekin fyrir fyrrverandi
íbúa. Auk þess geti ekki verið æskilegt að safna
fátæku fólki saman í þar til gerð hverfi. Bill
Quigley, prófessor og einn lögfræðinga íbú-
anna, tekur undir það en bendir á að hafa verði í
huga að fráteknu plássin muni einungis vera um
750 talsins og því sé um 82% skerðingu fé-
lagslegs húsnæðis í borginni að ræða. Auk þess
sé í millitíðinni búið að loka fólk úti af heimilum
sínum.
„Hvað verður um þá sem síðan komast ekki
inn í nýju húsin er góð spurning,“ segir annar
lögfræðingur, Hiroko Kusuda hjá Loyola Uni-
versity Law Clinic and Center for Social Jus-
tice. „Yfirhöfuð er ég ekki hrifin af því að safna
fátæku fólki á afmarkaða staði, en ástandið í
eru bráðadeildir yfirfullar og þurfa stundum að
neita að taka við fólki,“ bendir Hiroko Kusuda á.
Miðað við landsmeðaltal áttu óvenju fáir í
New Orleans eigin íbúðir og raunar var meira
en helmingur borgarbúa á leigumarkaðinum.
Íhlutanir af hálfu yfirvalda í neyðarástandinu
eftir fellibylinn hafa hins vegar fyrst og fremst
snúið að þeim sem eiga eigin húsnæði. Þær að-
gerðir hafa reyndar gengið afar hægt: Þótt 27
mánuðir séu liðnir frá fellibylnum bíða enn 64%
eftir fjárhagsaðstoð til að endurnýja húsnæði
sitt. Mér er ítrekað sagt að enn hægar gangi að
vinna í málefnum þeirra sem áður leigðu.
Tvöfalt fleiri á götunni
Margir búa á götunni í New Orleans og hafa
reyndar lengi gert. En heimilislausum fjölgar
stöðugt. „Við sjáum greinilega aukningu. Fleiri
eru á götunni en áður,“ segir starfsfólk hjá Oz-
ana Inn-gistiskýlinu sem hýsir heimilislausa
karlmenn og gefur um tvö hundruð manns að
borða á dag.
Regnhlífarsamtökin Unity of Greater New
Orleans áætla raunar að um 12.000 manns séu
heimilislausir í New Orleans í dag – tvöfalt fleiri
en fyrir fellibylinn Katrínu. Á sama tíma hefur
borgarbúum fækkað, enda vantar enn um þriðj-
ung þeirra.
„Það hverjir eru heimilislausir hefur breyst
eftir Katrínu. Meira er um eldra fólk og fatlaða
en áður,“ tjáir Lucinda Flowers hjá Unity mér.
Að sögn samtakanna býr fólkið ýmist á götunni,
í bílum, í tjöldum, í yfirgefnum byggingum eða í
skýlum fyrir heimilislausa. Inni í þessari tölu
eru ekki allar þær þúsundir sem síðan eftir felli-
bylinn hafast við í húsvögnum frá bandarísku al-
mannavörnunum, FEMA.
Unity bendir á að mikill fjöldi fólks sé í bráðri
hættu á að lenda í sömu stöðu og þeir sem þegar
eru heimilislausir, meðal annars vegna þess að
fólk búi í of dýru leiguhúsnæði sem það geti ekki
haldið. Fyrir fellibylinn hafi 65 ára gömul mann-
eskja venjulega ekki sést meðal útigöngufólks
en nú finnist fólk allt að 88 ára við slíkar að-
stæður.
Upp á síðkastið hefur fólk í húsvagnabyggð-
um þar að auki fengið tilkynningu um að yf-
irgefa þær á næstunni. Þeir sem ekki hafa að-
gang að húsnæði til að leggja húsvagninum við
búa í slíkum byggðum. Þessar vikurnar er verið
að loka mörgum þeirra og stefnt er á að loka
öllu innan hálfs árs. Fjölmargir segja mér að
þeir óttist hvað verði um íbúana. Öryggisverðir
á vegum FEMA benda mér hins vegar á að ekki
sé ástæða til að óttast  „málefnum allra verði
Hvað mun rísa? Múrsteinströppur á auðri lóð í neðra níunda hverfi í New Orleans. Hvað verður byggt á lóðinni og í hvernig borg?
NÝ ORLEANS?
Fegrunaraðgerðir á kostnað
þeirra fátæku, fullyrða sumir.
Spennandi tækifæri, segja aðr-
ir. Endurbygging New Or-
leans er umdeild en stórir hlut-
ar borgarinnar lögðust í rúst
þegar flæddi yfir hana í kjölfar
fellibyljarins Katrínu. Hvernig
borg rís úr rústunum?
Texti og ljósmyndir:
Sigríður Víðis Jónsdóttir
sigridurv@mbl.is
Franska hverfið Svalir og blómaker í hinu
sögufræga franska hverfi sem slapp við flóð-
in eftir fellibylinn Katrínu árið 2005.
Autt Yfirgefið hús nærri miðborginni.
Húsvagnar Hluti af borgarlandslaginu.
Heimili heimilislausra Fyrir utan ráðhúsið í
New Orleans hefst fólk við í tjöldum. Á dýnu
gista þau Melvin, Victoria, Daniel og Robert.
HVER VILL BÚA Í YFIRGEFNU HVERFI?