Morgunblaðið - 09.12.2007, Blaðsíða 40

40 SUNNUDAGUR 9. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
11. desember 1977: „Þegar
farið er ofan í saumana á
þjóðfélagsumræðu líðandi
stundar verða fyrir tvö meg-
insvið, sem þó tengjast órjúf-
anlega, manneskjan og sam-
félagið. Ágreiningur um
þjóðfélagsform byggist, þeg-
ar grannt er skoðað, ekki sízt
á því, hvort skuli meira meta:
manneskjuna, sjálfræði
hennar og hamingju, – eða
ríkið, samfélagið, sem þegn-
arnir mynda. Frjáls-
hyggjufólk setur manneskj-
una í öndvegið. Ríkið er til
orðið vegna þegnanna, að
þess dómi. Ríkið á að virkja
samtakamátt þegnanna til að
tryggja öryggi, frjálsræði,
menningu og velferð, bæði
heildar og einstaklinga. Það
má aldrei þróast í ofstjórn,
þar sem þegnréttindum er
fórnað á altari annarlegra
sjónarmiða.
Í fyrradag kom til umræðu
í Sameinuðu þingi tillaga til
þingsályktunar, sem fimm
þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ins flytja, og snertir í senn
mikilvægan þegnrétt ein-
staklingsins og heildarhags-
muni. Þessi tillaga lætur ekki
mikið yfir sér, fljótt á litið, en
vegur þeim mun þyngra sem
hún er betur skoðuð. Efni
hennar er, að ríkisstjórnin
láti gera athugun á vinnuafls-
þörf íslenzkra atvinnuvega í
nánustu framtíð með sér-
stöku tilliti til atvinnumögu-
leika ungs fólks. Við gerð
þessarar athugunar verði
áherzla lögð á að ganga úr
skugga um, hvort æskilegt
jafnvægi sé milli menntunar
ungs fólks annars vegar og
eðlilegra þarfa atvinnuveg-
anna hins vegar í þeim efn-
um.“
. . . . . . . . . .
13. desember 1987: „Fram-
undan eru miklar breytingar
á öllu er lýtur að tekjuöflun
ríkisins. Um áramótin geng-
ur staðgreiðslukerfi skatta í
gildi. Þá er að því stefnt að nú
á síðustu dögum ársins sam-
þykki Alþingi ný lög er gjör-
bylti innheimtu tolla og op-
inberra gjalda á vörum og
þjónustu. með þeirri byltingu
er stigið aðlögunarskref að
nýju skattkerfi á þessu sviði,
virðisaukaskatti. með þessum
ráðstöfunum er verið að laga
efnahagskerfi þjóðarinnar að
sömu meginreglum og gilda í
nágrannalöndunum, svo sem
í ríkju Evrópubandalagsins.
Við það bandalag eigum við
mest viðskipti og á það vafa-
laust eftir að auðvelda okkur
þau, að hér á landi gildi sömu
grundvallarreglur í skatta-
og tollamálum og þar.“
. . . . . . . . . .
14. desember 1997: „Reyk-
ingar eru dauðans alvara ein-
ar og sér. Þær eru þegar eitt
viðamesta heilbrigðisvanda-
mál mannkynsins. Það sýnir
stærð vandans að virt brezkt
læknablað, Lancet, dregur
þær ályktanir af niðurstöðum
rannsóknar á áhrifum tób-
aksreykinga, sem náði til
einnar milljónar manna og
stóð í sex ár, að af 1.250 millj-
ónum íbúa þróaðri ríkja
heims muni 250 milljónir
manna deyja úr tóbaks-
tengdum sjúkdómum. Síðari
rannsóknir, m.a. rannsókn
dr. Sigrúnar Aðalbjarn-
ardóttur, sýna og, að ofan í
kaupið leiðast unglingar sem
reykja frekar en aðrir til
áfengisneyzlu. Neyzla tóbaks
og áfengis virðist og farvegur
yfir í ólögleg og stórhættuleg
vímuefni.“
Úr gömlum l e iðurum
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
GEGN ÖLVUNARAKSTRI
Engum blöðum er að fletta umhættuna af ölvunarakstri, enengu að síður er ákaflega erf-
itt að fá ökumenn til að hætta að setj-
ast undir stýri undir áhrifum áfengis,
hvernig í ósköpunum sem á því stend-
ur. Í Morgunblaðinu í gær er fjallað
um rannsókn Ágústs Mogensen, for-
stöðumanns Rannsóknarnefndar um-
ferðarslysa, og Helga Gunnlaugsson-
ar, prófessors í félagsfræði og
afbrotafræðings við Háskóla Íslands,
á viðhorfum ökumanna, sem teknir
eru fyrir ölvun við akstur. Þar kemur
fram að þeir, sem hafa verið teknir,
segi að skömmin og viðbrögð ætt-
ingja, vina og fjölskyldu reynist þeim
þungbærari en tilhugsunin um sekt,
refsingu eða að missa prófið.
Þetta sýnir að þrátt fyrir það að
ökumenn skirrist ekki við að setjast
undir stýri við skál fer ekki á milli
mála í huga þeirra að ölvunarakstur
er til skammar. Spurningin er hins
vegar hvernig á að stimpla þessa
hugsun það rækilega inn að ökumenn
hætti að taka áhættuna á því að geta
orðið fyrir þessari skömm. Það gæti
orðið erfitt.
Alvarlegasta niðurstaða rannsókn-
arinnar er sú að ölvaðir ökumenn virð-
ist telja það fjarstæðu að þeir geti lent
í slysi. Rannsóknin fór þannig fram að
rætt var við fólk, sem hafði verið tekið
fyrir ölvunarakstur, á meðan það var
enn ölvað. Ágúst Mogensen segir í
samtali við Sigrúnu Ásmundsdóttur
um rannsóknina í Morgunblaðinu í
gær að aðeins sex af fjörutíu viðmæl-
endum hafi velt því fyrir sér hvort lög-
regla myndi ná þeim. „Þetta viðhorf
er ákveðin vísbending um að fólk gerir
mjög lítið úr hugsanlegum afleiðing-
um ölvunaraksturs,“ segir Ágúst.
Ökumenn, sem eru undir áhrifum
áfengis eða annarra vímugjafa, eru
stórhættulegir í umferðinni. Þeir eru
ekki aðeins hættulegir sjálfum sér,
heldur öllum í kringum sig. Hætturn-
ar í umferðinni eru nógu miklar þótt
ekki bætist við ökumenn, sem ekki
hafa fulla stjórn á sjálfum sér vegna
ölvunar. Hörmuleg slys hafa orðið
vegna ölvunaraksturs og kemur fram
hjá Ágústi að rannsóknir árin 2005 og
2006 sýni að helming banaslysa í um-
ferðinni hafi mátt rekja til ölvunar-
aksturs. Þetta er hræðileg tölfræði,
ekki síst vegna þess að þarna er einn-
ig um að ræða fórnarlömb drukkinna
ökumanna.
Mikið hefur verið fjallað um ölvun-
arakstur hér á landi. Ölvunarakstur
er dómgreindarleysi og hætturnar
ættu ekki að fara fram hjá neinum.
Það er allra að koma því til skila að
það verður enginn meiri maður af að
aka fullur af stað. Enginn ætti að setj-
ast fullur undir stýri og það er skylda
hvers og eins að stöðva þann, sem ætl-
ar að keyra fullur. Ef til vill sparast
leigubíll eða strætómiði, en er það
þess virði að taka áhættuna á að valda
sjálfum sér eða öðrum ævilöngum ör-
kumlum eða dauða?
Eins og Ágúst bendir á má skipta
þeim, sem aka undir áhrifum, í hópa
og hvern og einn þeirra þarf að nálg-
ast með sínum hætti. Eitt er að hjálpa
þeim, sem eiga við áfengisvandamál
að stríða, annað að brýna fyrir ungu
fólki, sem er nýkomið með bílpróf, að
það að aka ölvaður er eins og að
stunda rússneska rúllettu. Mikilvæg-
ast er að snúa bökum saman um að
koma því til skila að ölvunarakstur
verði ekki liðinn og fá fólk til að átta
sig á að með hverjum sopa minnkar
hæfnin til að aka bíl og hættan á slysi
eykst.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Í
Morgunblaðinu í dag, laugardag, birtist
grein eftir Þorgerði Katrínu Gunnars-
dóttur menntamálaráðherra þar sem
ráðherrann fjallar um niðurstöðu nýrrar
PISA-könnunar um námsframmistöðu
15 ára unglinga í löndum OECD og segir
m.a.:
„Ég lít ekki svo á að PISA-niðurstöðurnar séu
áfellisdómur yfir íslenzka menntakerfinu, þótt
vissulega valdi þær vonbrigðum.“
Þetta er óvarlega sagt hjá menntamálaráðherra
og ekki skynsamlegt að horfa fram hjá þeim veru-
leika, sem við okkur blasir eftir að niðurstöður
þessarar rannsóknar liggja fyrir.
Í frétt Morgunblaðsins sl. miðvikudag um þetta
mál segir:
„Frammistöðu íslenzkra grunnskólanema í
lestri hefur hrakað frá árinu 2000 samkvæmt nið-
urstöðu nýrrar PISA-könnunar. Skýrsla Náms-
matsstofnunar um helztu niðurstöður varðandi Ís-
land voru kynntar í menntamálaráðuneytinu í gær.
Prófið er lagt fyrir á þriggja ára fresti og niður-
stöðurnar að þessu sinni valda menntamálaráð-
herra vonbrigðum.
Í heild hefur staða Íslands miðað við aðrar þjóðir
versnað nokkuð milli áranna 2000 og 2006.
Frammistaða í stærðfræði er einnig marktækt lak-
ari 2006 en 2003. Frammistaða í náttúrufræði hef-
ur þó ekki breytzt marktækt en hins vegar hefur
fjölgað íslenzkum nemendum í lægstu þremur
hæfnisþrepum náttúrufræða og fækkað í efstu
tveimur þrepunum. Árið 2000 voru 37% nemenda
samtals í lægstu þrepunum en 2006 eru það 46%. Í
efstu tveimur þrepunum voru 33% árið 2000 en
25% sex árum síðar. Þessi tilfærsla milli efri og
lægri hæfnisþrepa nemur því um 8-9% eða nálægt
400 nemendum.“
Þessi niðurstaða er auðvitað stórfellt áfall fyrir
okkur Íslendinga og „áfellisdómur yfir íslenzka
menntakerfinu“, gagnstætt því, sem menntamála-
ráðherra telur, en það er svo annað mál hvað veld-
ur.
Það er mikilvægt að ítarlegar umræður fari
fram í samfélaginu um þessar niðurstöður og
ástæða til að fagna því, að menntamálaráðherra
hefur haft forystu um að hefja þær. En jafnframt
skiptir máli að þær fari fram á málefnalegum
grundvelli.
Í gær, föstudag, fóru fram umræður utan dag-
skrár á Alþingi um þessar niðurstöður og þar sagði
ungur þingmaður, Höskuldur Þór Þórhallsson,
m.a.:
„Með þessari könnun er komin mæling á
menntastefnu Sjálfstæðisflokksins. Niðurstaðan
er falleinkunn.“
Ef umræður á Alþingi um stóralvarlegt mál
verða á þessu plani er betra að þær fari ekki fram.
Það er ekki hægt að ræða niðurstöður PISA-rann-
sóknarinnar út frá flokkspólitísku sjónarhorni. Það
er í senn barnalegt og niðurlægjandi fyrir þingið.
Í þeim umræðum, sem væntanlega fara fram um
niðurstöður PISA-rannsóknarinnar, er þýðingar-
mikið að við stundum ekki sjálfsblekkingar og það
má gagnrýna menntamálaráðherra fyrir að ýta
undir slíkar tilhneigingar með þeim ummælum í
grein hennar í Morgunblaðinu í dag, sem hér hefur
verið vitnað til.
Það er stóralvarlegt mál, að á sama tíma og við
Íslendingar erum orðin ein af ríkustu þjóðum
heims og höfum nánast veltzt um í milljarðahrúg-
um á undanförnum árum skuli menntun og þekk-
ingu nýrra kynslóða Íslendinga hraka með aug-
ljósum og afgerandi hætti.
Við höfum aldrei í sögu þjóðar okkar haft jafn-
mikla möguleika til þess að byggja upp eitt full-
komnasta skólakerfi í heimi og gleymum ekki í
þeim efnum þeirri stefnumörkun Háskóla Íslands
að komast í röð 100 beztu háskóla í heimi.
Þegar við sjáum, að við erum ekki að nálgast það
mark að komast í fremstu röð í uppbyggingu skóla-
kerfis okkar heldur erum við þvert á móti að fjar-
lægjast það markmið, hljótum við að staldra við og
spyrja hvað hafi farið úrskeiðis.
Nágrannar okkar Finnar eru í fyrsta sæti í
PISA-rannsókninni og nágrannar okkar Kanada-
menn í því þriðja en við erum í 24.-33. sæti!
Þegar niðurstöðurnar voru kynntar fyrir nokkr-
um dögum sagði menntamálaráðherra: „Kerfið
okkar er fínt …“
Hvað er svona fínt við kerfi, sem skilar okkur svo
slökum árangri?
Þetta gerist á sama tíma og þjóðin er meðvitaðri
en nokkru sinni fyrr um mikilvægi menntunar.
Þetta gerist á sama tíma og fólk kaupir húsnæði í
hverfum, þar sem skólar hafa getið sér gott orð. Í
Norðlingaholti er athyglisverður skóli, sem dregur
kaupendur að fasteignum í því hverfi. Fólk vill
góða menntun fyrir börnin sín og er áreiðanlega
tilbúið til að borga meiri peninga fyrir það en sam-
kvæmt niðurstöðu PISA-rannsóknarinnar býður
íslenzka skólakerfið ekki upp á beztu menntun.
Hvað veldur?
Í
grein sinni í Morgunblaðinu í dag minnir
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir á, að
sveitarfélögin tóku við rekstri grunn-
skóla árið 1996. Er þar einhverja skýr-
ingu að finna? Tæplega, ef marka má orð
ráðherrans, sem segir í grein sinni að frá
þeim tíma „hafa sveitarfélögin, ríkið og kennara-
samtökin tekið höndum saman um að byggja upp
öflugt skólakerfi. Fjárveitingar opinberra aðila
hafa stóraukizt á þessu tímabili, ekki sízt á vegum
sveitarfélaga. Nú eru allir skólar einsetnir, nám-
skrár hafa verið endurskoðaðar, kennurum hefur
fjölgað umtalsvert, nýtt námsefni hefur séð dags-
ins ljós og stoðþjónusta hefur verið aukin verulega,
þar með talin aðstoð við þá, sem standa höllum fæti
í skólakerfinu. Allt hefur þetta verið gert til að
bæta aðstæður í skólum og skapa forsendur fyrir
öflugu skólastarfi, þar sem nemendum er gefinn
kostur á að þroska hæfileika sína eins og bezt verð-
ur á kosið“.
Ef þetta væri allt rétt væri niðurstaða PISA-
rannsóknarinnar önnur en raun hefur á orðið. En
kannski má finna í þessum orðum menntamálaráð-
herra vísbendingu um, að markmiðin hafi verið góð
og viljinn til að gera vel fyrir hendi en að fram-
kvæmdin hafi ekki tekizt sem skyldi.
Hefur „stoðþjónusta verið aukin verulega, þar
með talin aðstoð við þá, sem standa höllum fæti í
skólakerfinu“? Ef tekið er mið af lagabókstafnum
og þeirri stefnumörkun, sem liggur honum að baki,
er þetta rétt. Ef tekið er mið af veruleikanum, sem
blasir við foreldrum og börnum, sem þurfa á þess-
ari stoðþjónustu að halda, er þetta einfaldlega
rangt. Þetta er mismunandi eftir skólum. En hér í
Morgunblaðinu hafa verið rakin svo alvarleg dæmi
á síðustu árum um, að sú stoðþjónusta, sem for-
eldrar og börn þeirra eiga kröfu á lögum sam-
kvæmt, er ekki veitt, að menntamálaráðherra
verður að horfast í augu við þann veruleika. Það
þarf ekki að tala við margra foreldra, sem eiga
börn, sem þurfa á sérstakri þjónustu að halda, til
þess að finna þessum orðum stað.
Ef framkvæmdin á öðrum markmiðum, sem
skólakerfinu hafa verið sett, er eitthvað í líkingu
við það, sem snýr að stoðþjónustunni og þeim
börnum, sem standa höllum fæti, er mikil hætta á
ferðum.
Falleg orð í stefnumörkun og lagabókstaf eru
eitt. Framkvæmd þeirra er annað.
Menntamálaráðherra segir í grein sinni:
„Það er ljóst, að það er engin ein skýring á þess-
ari útkomu og því engin allsherjarlausn til. PISA-
rannsóknin veitir ein og sér ekki óyggjandi vís-
bendingar um orsakaþætti námsárangurs en við
teljum okkur vita með nokkurri vissu, að kennslu-
hættir, tími, sem varið er til kennslu einstakra
greina, menntun kennara og ýmislegt annað skipt-
ir máli. Við munum fara vandlega yfir þá þætti,
sem að okkur snúa, og er ég þá ekki sízt að hugsa
um aðalnámskrána, viðmiðunarstundaskrána,
kennaramenntunina og svo almennt eftirlit með
skólakerfinu.“
Allt er þetta áreiðanlega rétt og þá ekki sízt mik-
ilvægi almenns eftirlits með skólakerfinu. Síðan
segir Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir:
„En síðast en ekki sízt lagði ég nýverið fram á
Alþingi frumvörp til laga um leikskóla, grunnskóla,
framhaldsskóla og menntun og ráðningu kennara.
Með frumvörpunum er í fyrsta skipti orðin til
heildstæð stefnumörkun um nám og kennslu allt
frá leikskóla til háskóla. Á öllum skólastigum verð-
ur lögð áherzla á að fylgt verði alþjóðlegum við-
miðum um þekkingu og færni og komið verði til
móts við ólíkar þarfir nemenda.
Ég bind ekki sízt miklar vonir við eflingu kenn-
aranámsins og tel, að hún muni skila sér í öflugri
kennaramenntun og betri kennslu í skólum.“
Allt er þetta jákvætt og til bóta.
Hvað um laun kennara?
H
ins vegar vekur athygli að hvergi
í grein menntamálaráðherra er
að finna nokkra tilvísun til stöðu
kennara að því er varðar launa-
kjör þeirra og almenna þjóð-
félagsstöðu.
Í forystugrein Morgunblaðsins sl. fimmtudag
sagði m.a.:
„Ekki er nóg að bæta menntun kennara, einnig
þarf að bæta kjör þeirra þannig, að kennarar flæm-
ist ekki úr stéttinni vegna lágra launa.“
Sjálfsagt hefur menntamálaráðherra þótt erfitt
að fjalla um þennan þátt málsins vegna þess, að ný-
ir kjarasamningar eru framundan og það er ekki
beinlínis ætlazt til þess af ráðherrum að þeir ýti
undir kaupkröfur. En um þetta mál er ekki hægt
Laugardagur 8. desember
Reykjavíkur