Náttúrufræðingurinn - 2004, Síða 28

Náttúrufræðingurinn
Staður Location Fyrst gróðursett First planted Aldur* Age Framvindustig Successional stage Fræforði Seed bank
Húsavík 1967 21 Þétt og samfelld breiða 6365 ± 1779
Kvísker 1956 32 Þétt og samfelld breiða 2910 ± 448

Varmahlíð 1970 5-7 Þétt og samfelld breiða 2494 ±462
Húsavík 1967 5-7 Þétt og samfelld breiða 1871 ±446
Hveravellir 1973 5-7 Þétt og samfelld breiða 1429 ±489
Sauðás, Heiðmörk 1958 7-9 Þétt og samfelld breiða 1388 ±155
Sauðás, Heiðmörk 1958 23 Lúpína hefur hopað 761 ±117
Varmahlíð 1970 13 Lúpína næstum hopuð 753 ±203
Hveravellir 1973 13 Lúpína næstum hopuð 598 ±95

Hrísey 1963 25 Þétt og samfelld breiða 572 ±177
Hrísey 1963 5 Þétt og samfelld breiða 260 ±67
Aldur breiðunnar var áætlaður með hjálp loftmynda og upplýsinga frá heimamönnum. - Age was estimated from areal photos.
1. tafla. Frxforði alaskalúpínu (fræ/m2 ± SE) í jarðvegi undir misgömlum breiðum á sjö stöðum. - Seed bank and other site-related
conditions in Nootka lupin patches that were investigated.
Ung breiða / Eldri breiða /
Younger patch Older patch
T-------1------1--------------1------1------T
I I I I I I l
0 25 50 75 0 25 50 75 100
Hlutfall / Proportion (%)
7. mynd. Hlutfall lifandi lúpínufræja í
þremur eða fjórum dýptarbilum (cm) í
jarðvegi undir ungum og gömlum
lúpínubreiðum. P-gildi sýna líkurnar á að
dýptardreifing fræjanna sé ekki marktækt
frábrugðin milli ungu og gömlu
breiðunnar á hverjum stað, samkvæmt
„Log-likelihood ratio prófi"18 - Fraction
of viable seeds in three or four dcpth
intervals in the soil (cm).
Fræforði í jarðvegi
í 1. töflu kemur fram magn fræforða
undir misgömlum lúpínubreiðum á
sex stöðum á landinu. Athugunar-
svæðum er raðað upp eftir fjölda
spírunarhæfra fræja. Fræforðinn var
mestur í elstu breiðunum þar sem
lúpína hefur ekki hopað þrátt fyrir
háan aldur (Kvísker og Húsavík).
Fræforði þessara breiðna var
2900-6400 fræ/m2, sem er allt að 3
sinnum meira en mesta árlega fræ-
framleiðsla sem skráð var í Heið-
mörk. Næst komu yngri breiður sem
höfðu þétta lúpínuþekju. Forði
þeirra nam 1400-2500 fræjum/m2.
Þar næst komu eldri breiður þar sem
lúpína hafði hopað eða nær því
hopað, með 600-750 fræ/m2. Að
lokum komu svæðin tvö í Hrísey
sem skáru sig greinilega úr með
aðeins 250-570 fræ/m2. Lítill fræforði
í Hrísey gæti stafað af miklum
afföllum á blómum og óþroskuðum
belgjum vegna mikils vindálags.
I Heiðmörk, Varmahlíð og Húsa-
vík var munur á dýptardreifingu
fræforða eftir aldri breiðna (7.
mynd). Hærra hlutfall forðans lá
djúpt grafinn undir gömlum breið-
um. Fræforðinn í Hrísey reyndist
hinsvegar einnig skera sig úr að
þessu leyti; þar var ekki marktækur
munur á dýptardreifingu fræja eftir
aldri breiðunnar (7. mynd). Lík-
legasta ástæðan fyrir þessum aldurs-
háða mun er að jarðvegur og svarð-
lag vaxi lúpínufræjunum „yfir
höfuð", þ.e. að lúpínusina og síðar
mosamotta myndi jarðveg sem
smám saman kaffærir fræ í dvala.
Síðar, þegar lúpínan tekur að gisna
og fræfall á yfirborð minnkar,
finnast því hlutfallslega fleiri fræ
dýpra í jarðveginum á eldri svæðun-
um. Mæling á 20 mismunandi
stöðum á eldra svæðinu í Heiðmörk
leiddi í Ijós að þar var að jafnaði
hægt að greina leifar lúpínusinu
niður á 2,3 cm dýpi í jarðvegi, sem
bendir til að jarðvegsþykknun hafi
verið a.m.k. svo mikil eftir að lúpína
barst inn á svæðið.
Langlífi fræforðans
Þekkt er að ýmsar lúpínutegundir
viðhaldist í vistkerfum með lang-
lífum fræforða.19 Þegar athuganir
þessar hófust var þó ekki vitað með
vissu hvort alaskalúpína myndar
slíkan fræforða, þótt ýmislegt benti
til þess. Það vill svo til að elstu spír-
unarhæfu fræ sem sögur fara af eru
einmitt fræ heimskautalúpínu
(Lupinus arcticus) sem er systurteg-
und alaskalúpínunnar og vex nyrst
allra lúpína.20 Spírunarhæf fræ
hennar fundust í fornu læmingja-
bæli sem hafði einangrast undir
sífrera í Yukon Territory, Kanada.
Aðrar lífrænar leifar úr bælinu
voru aldursgreindar með geisla-
kolsaðferð og reyndust um 10.000
ára gamlar.21 Þessi óbeina aldurs-
114