Náttúrufræðingurinn - 2004, Qupperneq 33

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
m.a. í Skagafirði, Grímsey, Keldu-
hverfi, á Melrakkasléttu, Langanesi
og Borgarfirði eystra. Vestan Skaga-
fjarðar, þ.e. í Strandasýslu, á
Vestfjörðum og á Snæfellsnesi, hófst
fuglafellir um 20. janúar. Síðasta
hrinan kom síðan um mánaðamótin
janúar/febrúar en þá rak fugl m.a. í
Steingrímsfirði, Skagafirði og á
Tjömesi.
Samkvæmt þeirri mynd sem hér
er dregin upp hófst svartfugla-
dauðinn fyrir Norðausturlandi um
miðjan desember. Síðan koma a.m.k.
þrjár hrinur á næstu sjö vikum. Fyrst
var rekinn bundinn við Norður-,
Norðaustur- og Austurland en
breiddist svo út til Norðvestur- og
Vesturlands.
2. mynd. Staðir á Islandi par sem staðfest var að óvanalega mikið hefði rekið af
svartfugli veturinn 2001-2002. - Coastal areas in Iceland where alcid wrecks were
confirmed during the winter 2001-2002.
Fjöldi fuglshræja Fjöldi sniða
Number of carcasses Number of transects
1 2
2 2
3 2
5 3
7 3
8 1
9 2
10 2
13 1
14 1
15 2
18 1
28 1
48 1
1. tafla. Niðurstöður talninga á sjó-
reknum fuglshræjum á 24 sniðum (hvert
500 m langt) á strandlengjunni frá
Lónsósi í Kelduhverfi austur að Rauða-
núpi á Sléttu dagana 11.-16. janúar
2002. Eingöngu voru talin hræ sem voru
innan við mánaðargömul. - The results of
carcass counts on 24 500 m long transects
on the coastline from Lónsós in Keldu-
hverfi east to Rauðinúpur on Slétta 11-16
January 2002. Only fresh carcasses were
counted (<30 days old).
Meðaltal / mean = 10,21, dreifni / variance = 104,433, n = 24.
Dreifingin var ekki marktækt frábrugðin neikvæöri
tvíkostadreifingu (U-prófsbr. Krebs 1989:81), k-gildi = 1,62452,
U-gildi = 30,077, staðalskekkja U = 37,7383. Til að hafna H0-
tilgátunni um að neikvæð tvíkostadreifing lýsi dreifingu gagna
parf U-gildið að vera a.m.k. 2x stærra en staðalskekkjan miðað
við 95% öryggi; hér er hlutfallið 0,8x og H0 er sampykkt. - The
distribution was not signiftcantly different from a negative-bino-
mial distribution (U-test, U-statistic = 30.077, standard devia-
tionofU = 37.7383).
Rannsóknir á Norðausturlandi í
janúar 2002
Þéttleiki hræja og ástand
Talið var á 24 sniðum en eitt snið
reyndist óaðgengilegt (undir sjávar-
hömrum). Ný hræ, þ.e. yngri en
mánaðargömul, fundust á öllum
sniðum, samtals 245 hræ, minnst eitt
og mest 48 hræ á sniði, meðaltalið
var 10,2 (1. tafla). Heldur rneira
fannst að jafnaði af fugli í sand-
fjömm (meðaltal 12,7 fuglar, n = 14)
samanborið við grjótfjömr (meðaltal
7,4 fuglar, n = 10). Munur á fjölda
fugla eftir fjömgerðum var þó ekki
marktækur (Kruskal-Wallis próf
Hl24 = 3,7599, p = 0,053). Tíðni-
dreifing hræja eftir sniðum var
greinilega skekkt til hægri og töl-
fræðipróf sýndi marktæka hnapp-
dreifingu (yf = 235,294, frítölur = 23,
p « 0,001). Samkvæmt þessu rak
fleiri fugla á vissum sniðum en ef
tilviljun ein hefði ráðið hvar hræin
bar að landi. Dreifingin reyndist
ekki vera marktækt frábrugðin
neikvæðri tvíkostadreifingu (nega-
tive binomial distribution; 1. tafla).
Meðaltal fugla á sniði og efri og
neðri 95% vikmörk voru því reiknuð
út á log (x+k/2) vörpuðum tölum4
(bls. 94). Þeim niðurstöðum var svo
aftur varpað yfir á uppmnalegan
kvarða. Meðaltalið var 14,5 fuglar á
hvem kílómetra og efri og neðri
vikmörkin vom 9,8 og 21,1 fugl.
Þessar tölur voru notaðar til að
reikna út hversu mikið af fugli hefði
rekið upp á ströndina við Oxarfjörð,
á Melrakkasléttu og í Þistilfirði, sbr.
hér á eftir.
Ljóst var bæði af okkar athugun-
um og annarra að fuglar sem bámst á
land vom amiaðhvort nýlega dauðir
eða í andarslitrunum. Máfar og fálkar
vom skjótir til að nýta sér þetta æti og
höfðu étið af 214 (87%) af 245 fuglum
sem fundust á sniðunum (3. mynd).
Þrjátíu fuglar vom heilir (12%) og
einn var lifandi. I 188 tilvikum var
ákvarðað hverjir hefðu verið að verki;
algengast var að máfar hefðu étið af
hræjunum, eða 169 tilvik (90%), en
fálki í 19 tilvikum (10%).
Við sáum fálka fimm sinnum
athugunardagana, fjórum sinnum
var um að ræða fugla á fyrsta vetri og
einu sinni fullorðinn fugl. Einn
ungfuglinn var að éta svartfugl.
Guðmrmdur Öm Benediktsson taldi
að a.m.k. tveir fálkar, annar ungur og
hinn fullorðinn, hefðu legið í
svartfuglum við Kópasker. Hann sá
fullorðna fálkann einu sinni taka
langvíu sem var að skríða á land. I
önnur þrjú skipti fældi hann full-
orðinn fálka af bráð og alltaf var um
119