Náttúrufræðingurinn - 2004, Qupperneq 42

Náttúrufræðingurinn
Fréttir
...OG EINN EINFALDAN FYRIR FARTÖLVUNA
I fréttaþætti í alþjóðadagskrá breska ríkisútvarpsins -
BBC - að morgni 4. apríl 2004 var getið nýrrar gerðar af
efnarafölum („fuel cells"). Efnarafalar breyta efnaorku
beint í raforku. Þeirra þekktastir eru vetnisrafalar, sem
losa raforku með því að mynda vatn úr vetni og súrefni.
Það setur hagnýtum notum vetnisrafalanna takmörk, til
dæmis við að knýja bíla, að í þeim eru hvatar úr rándýru
efni, platínu. I maskínum í geimferjum og geimstöðvum,
þar sem kostnaður er aukaatriði, nýtast vetnisrafalar vel.
I fréttinni í BBC var greint frá lífefnarafölum („bio-
fuelcells"), sem framleiða raforku úr lífrænum efnum,
meðal annars etanóli (áfengi). I stað platínu eru hvatam-
ir í þessum rafhlöðum prótínefni, ensím. Lífefna-
rafalamir em ætlaðir fyrir ýmis smátæki, svo sem
farsíma og fartölvur, og þeir geta jöfnum höndum sótt
orku í viskí, gin eða aðra sterka drykki og í léttvín. Bjór
gengur því aðeins að hann sé staðinn og allt loft úr
honum. Rafallinn þolir ekki gosið í bjómum.
I fréttaskýringu BBC var bent á það, að ef maður væri
á bar að tala í gemsa eða vinna með fartölvu og þessi tól
yrðu straumlaus, væri einfalt að fá nýja hleðslu á
staðnum.
Þessar ágætu barhlöðnu rafhlöður eru enn á tilrauna-
stigi. Ekki er til dæmis ljóst hve lengi ensímin í þeim
endast, en þær elstu hafa víst verið í notkun í hálft ár án
þess að endumýja þyrfti ensímakerfið.
Örnólfur Thorlacius hleraði þetta í útvarpinu.
FRÆNDUR ERU FRÆNDUM VERSTIR
Menn óttast nú um afdrif nánustu ættingja okkar í dýra-
ríkinu, að simpansar, og þó enn frekar górillur, hverfi
brátt úr villtri náttúm, og eftir verði einungis sýnisgripir
í dýragörðum og á vemdarsvæðum.
Veiðiþjófar fella simpansa og górillur í vestanverðri
Mið-Afríku og selja kjötið til matar („bushmeat"). Við það
bætist að ebólaveikin, sem herjar jafnt á menn og mann-
apa, leggst þungt á górilluapa í afskekktum skógum. A
árunum 1981 til 1983 greindust stórir stofnar mannapa í
Gabon, en um aldamótin hafði öpunum fækkað um
helming, og mest þar sem þeir höfðu áður verið flestir.
„Ef ekki verður tekið með stóraukinni hörku á veiði-
þjófnaði má búast við að eftir tíu eða tuttugu ár verði
einungis eftir í heiminum örfáir einangraðir stofnar af
górillum," skrifar Peter Walsh við Princetonháskóla í
grein í Nature í upphafi aprílmánaðar.
Samt telur Walsh auðveldara að stöðva veiðamar en
ebólaveikina, þar sem enginn veit hvemig veiran gaus
upp og breiddist út.
Örnólfur Thorlacius las þetta í Nezv Scientist, 12. apríl 2003:
Great apes plunge towards extinction eftir JeffHecht.
Hvernig breiddist bráðalungnabólgan
ÚT?
Kínversk stjómvöld hafa með réttu verið sökuð um að
leyna umheimirtn upplýsingum og falsa síðan tölur um
faraldur af illvígri og bráðri sýki í öndunarfærum
(HABL, eða heilkenni alvarlegrar bráðalungnabólgu),
sem hafi svo orðið til þess að sýkin breiddist mun hraðar
og víðar út en orðið hefði ef heilbrigðisyfirvöld einstakra
þjóða og Alþjóðaheilbrigðisstofnun Sameinuðu þjóð-
anna, WHO, hefðu frá upphafi vitað hvað var í upp-
siglingu.
Sjúkdómsins virðist hafa orðið fyrst vart í
Guangdong-héraði í Suður-Kína í nóvember 2003. Samt
vömðu Kínverjar lækna í eigin landi ekki við honum
fyrr en seint í janúar, og læknamir urðu að fara með
upplýsingamar sem trúnaðarmál, sem þeir máttu til
dæmis ekki greina kollegum sínum í Hong Kong frá. I
febrúar skráðu Kínverjar svo sjúkdóminn á ProMed,
sem er alþjóðleg skrá um sjúkdóma í uppsiglingu, og
óskuðu jafnframt aðstoðar WHO, sem sendi hjálparlið,
en það fékk ekki að fara lengra en til Beijing og var leynt
ýmsum upplýsingum. Það var svo ekki fyrr en snemma
í apríl sem lið Sameinuðu þjóðanna fékk að fara til
Guangdong, þar sem upptök faraldursins vom og hann
herjaði verst.
Hvemig barst sjúkdómurinn út úr Kína? Liu Jianlun,
64 ára gamall prófessor í læknisfræði í Guangdong, sem
hafði unnið við að halda sýkinni þar í skefjum, ferðaðist
í mars sl. til Hong Kong til að sitja brúðkaupsveislu. Þar
veiktist hann og hélt rakleitt á spítala og fór fram á að
verða settur í sóttkví. Beiðni hans var tekið seint og illa,
enda höfðu heilbrigðisyfirvöld í Hong Kong aðeins
óljósar fréttir af einhverjum lungnabólgufaraldri í
Guangdong. Því fór svo að heilbrigðisstarfsmenn í
Hong Kong veiktust, og auk þeirra níu gestir á Metro-
pole-hótelinu, á hæðinni þar sem prófessorinn dvaldist,
og þeir fluttu veikina til Singapúr, Kanada, Víetnams og
til annarra hluta Hong Kong.
New Scientist, 12. apríl 2003: Debora Mackenzie. Powerless to stop the spread.
Örnólfur Thorlacius tók saman.
128