Náttúrufræðingurinn - 2004, Síða 79

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Um steingervingasafn
Náttúrufræðistofnunar
ÍSLANDS
Margret Hallsdottir
Ein af skyldum Náttúrufræðistofnunar Islands er að halda til haga
vísindasöfnum er varða náttúru landsins. Steingervingasafnið er meðal
þessara safna og ná rætur þess aftur til daga Náttúrugripasafnsins, sem sett
var á fót 1889. Fyrstu gripum þess safns var safnað á síðari hluta 19. aldar.
Þar á meðal eru skeljar úr Tjömeslögunum og steingerð laufblöð sem
tilheyra Hreðavatnsflórunni. Þegar skólasafn Menntaskólans í Reykjavík
var fært árið 1971 til varðveislu á Náttúrufræðistofnun kom í ljós gripur
sem safnað hafði verið enn fyrr. Var það skel úr jarðlögum í Grímsnesinu
frá síðjökultíma sem Eggert Ólafsson (1726-1768) hafði safnað.
Lengst framan af voru allir
jarðfræðilegir gripir í einu
safni, þar sem berg, steindir og
steingervingar mynduðu eitt safn
Jarðfræðideildar Náttúmfræðistofn-
unar. Árið 1970 vom steingervingar
teknir út úr jarðfræðisafninu en þá
hafði því verið skipt upp í tvo hluta,
steina og steingervinga. Skráning
hófst 1973 þegar Sigríður R Friðriks-
dóttir jarðfræðingur kom til starfa á
Náttúrufræðistofnun.
Steingervingasafnið sem sérstakt
safn er því fullra 30 ára um þessar
mundir. Samhliða skráningu var
gripum endurraðað þannig að auð-
veldara væri að nota safnið til rann-
sókna. Endurröðun alls safnkostsins
var í fyrsta skipti lokið og allt safnið
skráð árið 1977. í framhaldi af þeim
áfanga vom birt kort og listar yfir
alla þekkta fundarstaði skelja frá
síðjökultíma og plöntusteingervinga
úr jarðlögum frá tertíer og kvarter.1,2
Frá þeim tíma hefur verið reynt að
skrá ný aðföng jafnóðum og halda
þannig skráningu safnsins í horfinu
með dyggri aðstoð nemenda í jarð-
og steingervingafræði. Breyting varð
á þessu 1998 þegar fjórðungur úr
ársverki sérfræðings var eyrna-
merktur safnstörfum í þágu stein-
gervingasafns. Á þeim tíma sem
liðinn er hefur tekist að virtna upp
hala nýskráninga og koma öllum
safnkosti í gagnagrunn Jarðfræði-
sviðs Náttúrufræðistofnunar en
tölvuskráning safnsins hófst haustið
1995.
Gagnasöfn
Náttúrufræðistofnunar
UM STEINGERVINGA
Við skráningu er notað gagna-
grunnsforritið FileMaker Pro, það
sama og steinasafn Náttúrufræði-
stofnunar er skráð í.3 Skrár stein-
gervingasafnsins eru þrjár: origin-
alaskrá, ritaskrá og steingervinga-
skrá. Hér á eftir verður gerð grein
fyrir helstu einkennum þessara
þriggja skráa eða gagnasafna.
Originalaskráin hefur að geyma
íslenska steingervinga sem fjallað
hefur verið um og birtar myndir af á
prenti. I safninu eru nú varðveittir
ríflega 500 gripir en 784 skráningar
em komnar. Ástæðan fyrir þessum
mismun er sú að gripir sem safnað
var og lýst úr leiðöngrum rúss-
neskra vísindamanna á 8. áratug
síðustu aldar4,5 hafa ekki allir verið
afhentir safninu.
Ritaskráin inniheldur bókfræði-
legar upplýsingar um rit og ritgerðir
þar sem skrifað er um íslenska
steingervinga sem hafa borist til
safnsins. I dag em í skránni 35 rit en
enn vantar nokkuð upp á að öll sýni
íslenskra steingervinga, sem fjallað
hefur verið um í prentuðu máli, hafi
skilað sér til safnsins. Þannig em rit
um íslenska steingervinga í raun
nokkru fleiri en fjöldi skráninga
gefur til kynna.
Steingervingaskráin er þriðja og
jafnframt stærsta skrá steingervinga-
safnsins. Um áramótin 2003/2004
geymdi hún 5542 aðfanganúmer eða
færslur. Þar er að finna upplýsingar
um alla aðra gripi safnsins en þá sem
tilheyra originalasafni, þ.e. bæði
innlenda og erlenda steingervinga
og sýni sem tengjast á einn eða
annan hátt fomu lífríki landsins. I
síðastnefnda hópnum eru m.a.
íslensk sýni þar sem hlutfall kol-
efnissamsætnanna 14C/12C hefur
verið mælt vegna aldursákvörðunar
með geislakolsaðferð. Þau sýni
komu frá háskólanum í Uppsölum í
árslok 1997 þegar geislakolsaldurs-
greiningastofan, sem dr. Ingrid U.
Olsson prófessor veitti forstöðu um
árabil, var lögð niður.
Gripir í steingervingaskránni em
Náttúrufræöingurinn 72 (3-4), bls. 165-169, 2004
165