Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 24

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 24
hafa fundist fimm gjóskulög (Tvl-Tv5) sem eru 10.800-6000 ára gömul (Björck o.fl. 1992). Samkvæmt ald- ursgreiningum (C-14) er aldur næst- efsta lagsins, Tv-4, um 8900 ár. El'na- greiningar á þessu lagi eru sambæri- legar efnagreiningum á lögunum úr Sogamýri (sjá 2. mynd) og er ekki ólíklegt að það samsvari öðru þeirra. SOGAMÝRI/SAKSUNARVATN í Saksunarvatni í Færeyjum fannst fyrir nokkrum árum dökkt gjóskulag sem samkvæmt aldursgreiningu (C-14) reyndist vera 9100 ± 100 ára gamalt og eru upptök þess ætluð vera á Islandi (Mangerud o.fl. 1986). í meðfylgjandi töflu eru borin saman helstu einkenni gjóskulagsins úr Saksunarvatni og Sogamýrarlaganna og á 2. mynd sést hvar það lendir á FeO'/Ti02-grafi miðað við Sogamýrarlögin og gjósku- lagið Tv-4 í Torfadalsvatni. Eins og fram kemur í töflunni eru útlitsein- kenni, efnasamsetning og aldur gjósku- laganna mjög sambærileg. Greinileg frávik koma þó fram í hlutföllum kísils (SiO,) og áls (A1203) í neðra laginu í Sogamýri miðað við hin lögin. Telja verður að hér sé um marktæk frávik að ræða. Einnig kemur fram að Saksunarvatnsgjóskan er heldur fínni en efra lagið í Sogamýri, sem hlýtur að teljast eðlilegt ef gert er ráð fyrir upptökum á íslandi. Út frá þeim athugunum sem hér hafa verið gerðar má draga þá ályktun að efra gjósku- lagið í Sogamýri, fremur en það neðra, samsvari gjóskulaginu í Saks- unarvatni. UMRÆÐA Um útbreiðslu og þykktardreilingu Sogamýrarlaganna tveggja er ekkert hægt að segja með vissu, þar sem nægjanleg gögn eru ekki fyrir hendi. Þó er ljósl að útbreiðsla þeirra hlýtur að vera mikil séu upptökin í Kverk- ijöllum eða Grímsvötnum, eins og hér hafa verið leiddar líkur að. A nokkrum stöðum hérlendis hefur á síðastliðnum árum greinst gjóskulag/-lög neðst í jarðvegi eða efst í seti frá síð- jökultíma sem samsvarað gæti gjósku- lögunum í Sogamýri. I nokkrum til- vikum hefur gjóskulag verið tengt Saksunarvatnsgjóskunni. Nefndar skulu hér helstu heimildir í þessu sanibandi. Á Norðurlandi er víða dökkt gjósku- lag neðst í jarðvegssniðum sem hugsanlegt er að tengist gjóskulaginu í Saksunarvatni (Halldór G. Pétursson og Guðrún Larsen 1992). Einnig hefur fundist gjóskulag á Austurlandi, skammt norður af Egilsstöðum, sem tengt hefur verið gjóskunni í Saksunar- vatni (Hunt 1992). I síðjökultímaseti á Hornströndum hefur fundist vatnsflutt basísk gjóska sem talin er um 9000 ára gömul (Hjort o.fl. 1984). Þetta gjóskulag hefur nýlega verið tengt gjóskulaginu í Saksunarvatni (Björck o.fl. 1992). Efst í leirlagi frá síðjökultíma í Grímsnesi, við Ásgarðslæk, hefur fundist gjósku- lag sem líklega samsvarar efra gjósku- laginu í Sogamýri (Magnús Á. Sigur- geirsson, óbirt gögn). í lónlyllu í Torfalóni á Markarfljóts- öræfum eru tvö dökk gjóskulög með stuttu millibili í henni neðanverðri (Ingbjörg Kaldal og Elsa G. Vil- mundardóttir 1983). Gjóskulögin liggja skammt neðan mólags sem samkvæmt aldursgreiningu er um 8000 ára gamalt. Efnasamsetning þessara laga er ekki þckkt en aldur og innbyrðis afstaða er svipuð og hjá Sogamýrarlögunum. I Búðarhálsi, skammt vestan Þóris- vatns, eru hjallar og skaflar úr gjósku- ríkum sandi sem taldir eru hafa myndast þegar ísaldarjökullinn var að hörfa á þessum slóðum (Ingibjörg Kaldal 1993). Efnagreiningar benda til 134
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.