Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 80

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 80
2. tafla. Gróf flokkun nokkurra algengra storkubergtegunda eftir kísilinnihaldi og kornastærð. Kornastærð Kísilinnihald (%SiOJ <45 45-52 52-65 >65 útbasískt basískt ísúrt súrt stórkornótt >1 mm perídótít gabbró díórít granít smákornótt 0,05-1 mm dólerít nn'kró-díórít granófýr dulkornótt < 0,05 mm basalt íslandít ríólít Flokkun bergs eftir kísilinnihaldi og kornastærð er ófullnægjandi. Til þess að vita hvort berg er súrt, ísúrt eða basískt þarf að efnagreina það með tilliti til kísils. Með öðrum orðum er ekki unnt að skera úr um hvaða flokki berg tilheyrir með skoðun á handsýni eða athugun úti við. Réll er að líta á flokkun bergs eftir kísilinnihaldi sem lauslega viðmiðun og að mörk þau sem sýnd eru í 2. töflu séu sveigjanleg að nokkru leyti. Greining bergs í súrt, ísúrt og basískt með skoðun á hand- sýnum byggist á reynslu en ekki því að jarðfræðingar læri að sjá kísil- innihald bergs með berum augum! Steindir í storkubergi Steindum í storkubergi hel'ur verið skipað í tvo meginhópa eftir uppruna, frumsteindir og ummyndunarsteindir. Þær fyrrnefndu myndast um leið og storkubergið verður til við storknun kviku. Ummyndunarsteindir myndast hins vegar síðar, aðallega fyrir áhrif vatns sem fer um bergið og leysir upp frumsteindirnar en myndar um leið ummyndunarsteindir við útfellingu. í sumu storkubergi er ekkert eftir af frumsteindunum en samt má oft þekkja uppruna bergsins á ásýnd þess og efnasamsetningu, en við uppleysingu frumsteinda og útfellingu ummynd- unarsteinda vcrða í flestum tilfellum litlar eða hverfandi breytingar á efnasamsetningu storkubergs. Frumsteindir í öllu algengu storku- bergi eru liltölulega fáar. Þær al- genguslu eru eftirtalin silíköt: ólivín, pýroxen, hornblendi, glimmer, feld- spöt. Af feldspötum eru tveir meg- inflokkar, plagíóklas annars vegar og alkalífeldspat hins vegar. Eins eru tveir meginflokkar pýroxena, ágít og orþó- pýroxen. Þá er kvars algeng steind í sumu súru storkubcrgi. Þrjár fyrst- nefndu steindirnar, ólivín, pýroxen og hornblendi, eru oft kallaðar dökkar steindir eða járn-magnesíum-steindir, en tvær þær síðastnefndu ljósar steind- ir. Glimmer er ýmist dökkt eða ljóst. Ljóst glimmer nefnist múskóvít en dökkt bíótít. í basísku bergi er liltölu- lega mikið af dökkum steindum, um eða yfir 50%. Því er kristallað basískt berg dökkt á litinn. Sumt útbasískt berg er eingöngu gert af dökkum steindum. Eftir því sem magn kísilsýru í storku- bergi vex minnkar hluli dökku steind- anna og hlutur þeirra ljósu vex að sama skapi. I súru bergi eru Ijósu steindirnar yfirleitt um eða yfir 90%. Því er súrt kristallað berg Ijóst á lit. A 7. mynd er sýnt hvernig hHít- fallslegt magn og tegundir steinda breytast frá útbasísku bergi yfir í súrt. Efnasamsetning steindanna breytist um leið eins og sýnl er í 3. töflu. 190
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.