Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1993, Síða 92

Náttúrufræðingurinn - 1993, Síða 92
er oftast straumflögótt og þegar slegið er á það með hamri, eða tveim flögum slegið saman, klingir gjarnan í og má oft þekkja bergið á þessu einkenni og straumflöguninni. Dasít er til allvíða, svo sem við Lúdent í Mývatnssveit og í Hálsasveit inn af Reykholtsdal í Borgarfirði. Díórít Díórít er stórkornótt, ísúrt berg. Það er óalgengt hér á landi. Þekktasti fundarstaðurinn er í Lýsuskarði ofan við Lýsuhól á sunnanverðu Snæfells- nesi. I díóríti erlendis eru algengustu steindirnar plagíóklas og hornblendi en steindasamsetning díórítsins í Lýsu- skarði er nokkuð önnur. Af þeim ástæðum væri ástæða til þess að gefa því annað nafn, þólt það hafi ekki verið gert, líkt og ísúrt dulkornótt berg á Islandi hefur verið nefnl íslandít í stað andesíts vegna þess að steinda- samsetning þessara tveggja ísúru dul- kornóttu bergtegunda er talsvert ólík. Dólerít Dólerít er smákornótt basískt berg og hefur sömu einkennissteindir og basalt. Ferskt er það Ijósgrátt en ummyndun gerir það dekkra eins og basalt. Bandarískir jarðfræðingar hafa notað orðið díabas yfir smákornótt basískt berg. Aðrir leggja þá merkingu í orðið díabas að það tákni ummyndað dólerít. Flikruberg Flikruberg er súrt berg sem myndast í svonefndum freyðigosum. Slíkurn gosum var lýst í kaflanum um ásýnd storkubergs hér að framan. Flikruberg þekkist á flikrunum í því, sem eru hálfs til eins sentímetra stórir, útflattir molar í millimassa úr glerkenndu efni. I flikrubergi er oft mikið af framandi bergbrotum sem vafalítið hafa brotnað úr veggjum gosrásarinnar. Ferskt flikruberg er ljóst á lit, eins og ríólít, en það getur orðið rautt eða grænl fyrir áhrif ummyndunar. í freyðigosum aðskiljast gas og kvika í gosrásinni og andrúmsloftinu, án þess að sprengivirkni verði, og úr verður mjög þunnfljótandi blanda þar sem kvikan myndar flyksur eða flikrur umluktar gasi. Þegar þessi þunn- fljótandi blanda sest til afgasast hún og flikrurnar leggjast saman og fletjast út undan farginu sem á þeim hvílir, enda hafa þær ekki náð að storkna. ÖII millistig eru til milli öskulaga og flikrubergslaga annars vegar og milli hraunlaga og flikrubergslaga hins vegar. Þannig geta flikrur runnið saman í eina storku í miðju þykkra laga og bergið jafnvel orðið stuðlað, þótt efsl og neðst í sama lagi séu flikru- bergseinkennin greinileg. Eins geta miðjur einstakra laga verið með flikr- unt en efsti og neðsti hluti þeirra eins og túff, þ.e. harðnað öskulag. Flikruberg er allvíða að finna hér á landi. Þekktir fundarstaðir eru við Húsafell í Borgarfirði og í Berufirði á sunnanverðum Austfjörðum. Gabbró Gabbró er stórkornótt basískt berg og hefur sömu einkennissteindir og basalt. Ólivín er óalgengara í því en í basalti og dóleríti. Yfirleitt er auðvelt að þekkja aðalsteindirnar í gabbrói í handsýni og á sömu einkennum og dfla í basalti. Ólivín, sé það til staðar, getur verið rautleitt á litinn vegna ummyndunar. Hlutföll aðalsteinda í gabbrói geta verið talsvert breytileg. Stafar það af sökki kristalla í bergkviku þeirri sem gabbróið myndaðist úr og veldur því að sumt gabbró er liltölulega ljóst en annað nær svart. Um þetla var sér- staklega rætt í kaflanum um jarð- 202
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.