Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 93

Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 93
myndanir og bergtegundir hér að framan. Yfirleitt er auðvelt að greina gabbró frá graníti á hinu svarta pýroxeni en þó eru til ljós afbrigði af gabbrói sem minna á granít, en í graníti eru nær engar dökkar steindir. Til er berg sem eingöngu er gert úr piagíóklasi og er samsetning þess sú sama og plagíóklass í gabbrói. Það nefnist anorþósít og finnst í Hrappsey á Breiðafirði. Þekklustu fundarstaðir gabbrós hér á landi eru á Suðausturlandi, í Austur- og Vesturhorni og á Stokksnesi. Gjall Orðið gjall er yfirleitt notað um basískt berg sem er frauðkennt vegna þess hve það er blöðrótt. Það er jafnan glerkennt, svart eða rautt. Rauði liturinn stafar, að því að talið er, af oxuðu járni sem myndar örður af hematíti (Fe20,) í glerinu. Gjall mynd- ast einkum við væga sprengivirkni í eldgosum, er hraunslettur þeytast upp í loftið og hlaðast upp umhverfis gos- opið og mynda gjall- eða klepragíga. Granít Granít er stórkornótt, súrt berg. Það er ljóst á lit. Eiginlegt granít finnst ekki nema á einum stað á Islandi, í innan- verðum Slaufrudal í Lóni. Orðið granít hefur verið notað í mjög víðri og jafnframt lauslegri merkingu. í steiniðnaði hefur það jafnvel verið notað um hvaða stórkornótt storkuberg sem er. Rétt þykir að binda orðið granít við stórkornótt berg þar sem aðalsteindirnar eru kvars og alkalí- feldspöt, þ.e. Na- og K-feldspöt. Svarar það þannig lil ríólíts. Dökku steind- irnar í graníti, sem yfirleitt eru ekki meira en um 10% bergsins, gela verið pýroxen, hornblendi eða glimmer. Af glimmer eru aðallega tvær gerðir, múskóvít og bíótít. Hornblendi og glimmer myndast ef bergkvikan er vatnsrík en pýroxen ef hún er vatns- snauð. Granófýr Granófýr er smákornótt súrt berg. Það er ljóst á lit eins og granít, enda aðalsteindirnar í því feldspat og kvars, en feldspatið er hvítleitt eða bleikt en kvarsið litlaust. Dökkar steindir í granófýr eru yfirleitl minna en 10% af rúmmáli bergsins. Upphaflega var orðið granófýr notað yfir berg með sérstakan textúr sem lýsir sér í sérstöku samvaxtarmynstri á kvarsi og feldspati. Kvarsið myndar innlyksur í leldspatinu sem raða sér gjarnan á línur út frá einum punkti, eins og geislar. Þetta mynstur kemur í ljós þegar bergið er skoðað í smásjá. Ekki þykir ástæða til þess að binda nafnið granófýr við súrl berg með nefndum texlúr, heldur er það látið gilda almennt um súrt, smá- kornótt berg. Granófýr er víða að finna hérlendis svo sem í Flyðrum í Hafnar- fjalli, gegnl Borgarnesi, og í Vestur- horni, skannnt frá Höfn í Hornafirði. Hrafntinna Hrafntinna er glerkennt, súrt berg og kolsvart. Hún getur verið með feld- spatdílum. Hrafntinnan er auðþekkt á litnum og glergljáanum. Helsti fundar- staður hrafntinnu er í Hrafntinnuskeri á Torfajökulssvæðinu en hún finnst miklu víðar. Íslandít Þetta er ísúrt, dulkornótt berg. Það er ýmist dökkt eða ljóst á litinn, þétt í sér og oftast vel straumflögótt. Dökki liturinn stafar af því að bergið er að hluta til glerkennt. Yfirleitt er erfitt að greina íslandít frá basalti í handsýnum. Þéttleiki bergsins og straumflögun eru þó vísbending en ekki er hægt að treysta á litinn. 203
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.