Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 95

Basalt-túff hefur tilhneigingu til að
drekka í sig vatn og ummyndast við
það yfir í ýmsa geislasleina og leir-
steindir. Ummyndað basalt-túff er
brúnt á lit og nefnist móbergs-túff eða
bara móberg.
Vikur
Orðið vikur er oftast notað um ljóst,
súrt og mjög frauðkennt laust gosefni.
Það er oft svo létt í sér að það flýtur
á vatni. Vikur er yfirleitt glerkenndur
að mestu, enda kvikan snöggkæld. Það
er fyllilega rétt að nota þetta orð
einnig um samsvarandi ísúr, jafnvel
basísk, gosefni og einkenna tegundina
með því að hafa bergheitið sem
forskeyti framan við, t.d. ríólít-vikur.
Stórar breiður af vikri er að finna
norðan Heklu, einkum austan Búrfells
í Þjórsárdal.
Þursaberg
Þursaberg er móbergstúff með mol-
um af basalti, yfirleitl bólstrabrotum.
Getur það hvort sem er verið lagskipt
eða ólagskipt. Það er mjög algengt í
móbergsfjöllum hér á landi og hefur
vafalítið myndast í flestum tilfellum
við gos undir jökli. Ekki þykir ástæða
til þess að binda orðið þursaberg við
basískt berg, heldur nota bergfræði-
heitið sem forskeyti til nánari upp-
lýsinga, t.d. basalt-þursaberg eða ríólít-
þursaberg.
HEIMILDIR
Bowen, N.L. & F.J. Schairer 1935. The
system MgO-FeO-SiO,. American Jour-
nal of Science 29. 197-217.
Karl Grönvold 1972. Structural and Petro-
chemical Studies in the Kerlingarl'jöll
Region, Central lceland. Óbirt doktors-
ritgerð, Oxfordháskóli. 237 bls.
Macdonald, G.A. 1949. Petrography of the
island of Hawaii. U. S. Geological Sur-
vey Professional Paper 214D. 96 bls.
Páll Imsland 1978. The petrology of Ice-
land, some general remarks. Norrœna
eldfjallastöðin, skýrsla 7808. 26 bls.
Níels Óskarsson, Guðmundur E. Sig-
valdason & Sigurður Steinþórsson 1982.
A dynamic model of rift zone petrogen-
esis and the regional petrology of Ice-
land. Journal of Petrology 23. 28-74.
Sveinn P. Jakobsson 1979. Petrology of re-
cent basalts of the eastern volcanic zone,
Iceland. Acta Naturalia lslandica 26.
103 bls.
Winkler, H.E.F. 1947. Kristalgrösse und
Abkiihlung. Heidelberger Mineral.
Petrogr. Beitr. 1. 86-104.
Yoder, H.S. & C.E. Tilley 1962. Origin of
basaltic magmas: an experimental study
of natural and synthetic rock systems.
Journal of Petrology 3. 342-532.
PÓSTFANG HÖFUNDAR
Stefcín Arnórsson
Háskóla íslands
Jarðfrœðahúsi við Hringbraut
101 REYKJAVÍK
205