Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 51

5. mynd. Hveraskella í Hrafntinnuskeri á Torfajökulssvæði. Gufuútstreymi er tiltölulega
lítið í þessari skellu en nokkur gufa kemur þó upp í gegnum gulleitu hólana, brenni-
steinsþúfurnar. Sé grafið í þessar þúfur kemur yfirleitt í ljós grár leir. Nánari skoðun
hans með stækkunargleri leiðir í ljós að leirinn er alsettur örsmáum kristöllum af
brennisteinskís. Þessi steind myndast við efnahvörf milli járns í leirnum og brenni-
steinsvetnis sem kemur upp með gufunni. Hluti af brennisteinsvetninu í gufunni oxast við
útstreymisopin og myndast þannig útfelling af brennisteini sem getur af sér fagurgula
kristalla. Oxunin verður við efnahvörf brennisteinsvetnisins við súrefni andrúmsloftsins.
Brennisteinn sem skolast frá útstreymisopunum í rigningu og brennisteinn við útdauð
útstreymisop oxast frekar og myndast þá brennisteinssýra. Þessi sýra gerir vatn og
jarðraka mjög súr. Hið brennisteinssúra vatn leysir auðveldlega upp berg og jarðveg og
skolast flest efni burt en sum sitja þó eftir, eins og kísill og ál, og mynda þau leirsteindir.
Þannig myndar hið brennisteinssúra vatn leirskellurnar. Sýran oxar einnig brennisteinskís
í hematít, fagurrauða steind. Þessi steind ræður litnum í hinum kalda leir á milli
brennisteinsþúfnanna á myndinni.
ljósinu með þeim afleiðingum að vatn-
ið fær á sig bláan lit, eins og í Bláa
lóninu í Svarlsengi, í Bláhver á Hvera-
völlum og Blesa á Geysissvæðinu.
Basíska hveravatnið, sem hér hefur
verið nefnt, er djúpvatn, þ.e.a.s. vatn
sem kemur úr iðrum jarðhitasvæðisins
og því af allt öðrum toga en súra, gufu-
hitaða vatnið sem nefnt var áður. Djúp-
vatnið hefur náð til yfirborðs vegna
þess að grunnvalnsborð í jarðhitasvæð-
inu er við yfirborð. Þegar grunnvatns-
borð liggur undir yfirborði á háhita-
svæðum kemst aðeins gufa til yfir-
borðs, ekki djúpvatnið. Það djúpvatn
sem upp leitar rennur frá svæðinu
neðanjarðar. Flestöll háhitasvæði
landsins liggja í hálendi og ungum og
því gropnum bergmyndunum. Við
þessar aðstæður er grunnvatnsborð til-
tölulega lágt. Áhrif grunnvatnsborðs á
eðli yfirborðsjarðhita sést vel á svæð-
45