Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 122

Eftir þetta fjölgaði ferðum ört á
öræfaslóðir, sérstaklega eftir lok síð-
ari heimstyrjaldarinnar. Alger bylting
varð þá í ferðatækni. Fjórhjóladrifna
fjallabifreiðin leysti hestana af hólmi
sem farkostur. Bændur tóku bílinn í
notkun við fjárgæsluna og fljótlega
þróaðist net af öræfaslóðum. Fjalla-
menn á bílum lögðu öræfin smátt og
smátt undir sig og sumarleyfisferðir
hópa og einstaklinga á vel búnum
bílum urðu hversdagslegir viðburðir.
Þessi þróun var komin vel á veg þegar
við hófum kortlagninguna sumarið
1970 en Krepputungan opnast þó ekki
endanlega fyrr en með brúnni á
Kreppu þá um haustið. Síðan hefur
fjöldi ferðamanna lagt leið sína þang-
að á hverju sumri.
Um beinar jarðfræðilegar rann-
sóknir eftir síðari heimstyrjöldina og
fram að þeim tíma sem við unnum að
gerð jarðfræðikortsins er það helst
að segja að þrátt fyrir að fjöldi ís-
lenskra og erlendra jarðvísindamanna
kæmi á þessar slóðir var sáralítið
skrifað um jarðfræði svæðisins nema
Dyngjufjöll með Öskju, Kverkfjöll og
þróun Vatnajökuls. Rannsóknir
Hollendinganna Bemmelen og Rutten
(1955) teygðu sig að vísu nokkuð inn
á kortlagða svæðið. I bók sinni
„Tablemountains of Northern Iceland“
greina þeir frá niðurstöðum sínum en
þær hafa reynst okkur nokkuð ótrygg-
ar, enda munu þær nær einvörðungu
byggðar á loftmyndatúlkun á þessu
svæði. Jarðfræðikort Guðmundar
Kjartanssonar, blað 5, Mið-ísland
(1965) nær nokkra kílómetra inn á
vestasta hluta rannsóknasvæðisins. Þar
er stuðst við það ásamt eigin athug-
unum. Jón Eyþórsson (1952) ritaði um
þykktarmælingar á Vatnajökli og þau
Sigurður Þórarinsson (1964a og b) og
E.M. Todtmann (1960) skrifuðu um
þróun Brúarjökuls. Verulegar rann-
sóknir voru gerðar í Öskju og á
Dyngjufjallasvæðinu í tengslum við
Öskjugosið 1961 og saga rannsókna
þar rifjuð upp (Þorleifur Einarsson
1962 og Sigurður Þórarinsson 1963).
Dyngjufjöll og Kverkfjöll liggja að
mestu utan rannsóknasvæðisins, svo
að rannsóknir á þeim grípa hér lítið
inn í. Að vísu gerði ég nokkrar
athuganir á þróun öskjumyndunar, eld-
virkni og sprungumyndana í Dyngju-
fjöllum. Frá þeim er greint í grein
minni í Jökli „Katla and Askja“ (Gutt-
ormur Sigbjarnarson 1973), svo að
þær verða ekki raktar hér.
RANNSÓKNIR EFTIR 1970
Alhliða jarðfræðirannsóknir jukust
mjög mikið upp úr 1970 og jafnframt
héldu hugmyndir um nýtingu vatnsafls
á Norðausturlandi áfram að þróast.
Árið 1976 gerði Haukur Tómasson
grein fyrir þeim hugmyndum sem þá
voru komnar fram (Haukur Tómasson
1976). Árið 1985 vann síðan starfs-
hópur á Vatnsorkudeild Orkustofnunar
yfirlitsúttekt á stöðu rannsókna vegna
virkjanaáætlana í og við Jökulsá á Dal
(Freysteinn Sigurðsson o.fl. 1985) og
ári síðar gerðu þeir Þorbergur Þor-
bergsson og Hörður Svavarsson (1986)
nánari grein fyrir forathugunum á
virkjanamöguleikum í Jökulsá á Dal og
Jökulsá á Fjöllum. Samhliða þróun
virkjanahugmynda lét Orkustofnun
vinna verulegar jarðfræðirannsóknir
við jökulárnar á Norðausturlandi. Það
kortlagningarstarf sem hér er lýst var
þáttur í því og hafa niðurstöður þess
verið áður kynntar á ýmsan hátt bæði í
ræðu og riti (Kristinn Albertsson 1972,
Guttormur Sigbjarnarson o.fl. 1974 og
Guttormur Sigbjarnarson 1973, 1988),
svo að ýmsar meginniðurstöður þess
hafa lengi verið kunnar. Bessi Aðal-
steinsson (1974, 1985, 1986) vann á
hliðstæðan hátt að jarðfræðikort-
116