Náttúrufræðingurinn - 1993, Side 54

8. mynd. Árhver í Reykjadalsá í Reykholtsdal í Borgarfirði. Áin hefur grafið sig niður
í eigin farveg, en eftir situr þó hóll í kringum hverinn vegna þess að útfellingar kísils
úr heita vatninu hafa límt mölina saman. Ekki er þó um eiginlegt kísilhrúður að ræða,
enda er Árhver á lághitasvæði og hiti þar varla mikið yfir 140 stigum (sjá skýringar við
6. mynd).
hólfinu en um leið streymir kaldara
vatn að frá hliðunum eða úr efri jarð-
lögum og þannig verður til hringrás,
þ.e. hræring. Flestir jarðhitamenn
munu geta fallist á það almenna líkan
sem hér hefur verið dregið upp af
háhitasvæðum. Megineinkenni þessa
líkans eru að varmagjafi háhitasvæða
eru grunnstæð innskot og yfir þeim
hræring á grunnvatni.
HUGMYNDIR UM UPPRUNA OG
EÐLI LÁGHITANS
Hugmyndir manna um uppruna og
eðli lághitans eru mun misleitari en
sams konar hugmyndir um háhitann.
Þessar hugmyndir hafa tekið miklum
stakkaskiptum frá því að umtalsverðar
rannsóknir hófust á lághilanum
snemma á þessari öld, einkum á
síðustu 10 árum. Trausti Einarsson
(1942) setti fram heilsteypt líkan af
lághitanum. Síðar hnykkti hann á
kenningu sinni og útfærði nánar
(Trausti Einarsson 1966). Líkan
Trausta felur í sér að lághitavatnið sé
regnvatn að uppruna sem fellur á há-
lendi, rennur djúpt í jörðu til láglendis
og leitar upp þar sent veilur eru í berg-
grunninum. Vatnið hitnar á leið sinni
við streymi gegnum heitan berggrunn
og nælir sér í hluta af þeim varma sem
leitar upp í gegnum jarðskorpuna úr
iðrum jarðar. Líkan Trausta felur í sér
að lághitinn sé stöðugt fyrirbæri
(æstæður) og að lághitasvæðin sem
einkum eru á láglendi séu uppstreymis-
svæði. Gunnar Böðvarsson (1982,
1983) taldi að líkan Trausta fengi ekki
staðist orkulega séð, a.m.k. ekki fyrir
48