Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 62

Fréttir
HALDA KVENHORMÓN
ALZHEIMERSVEIKI í SKEFJUM?
Margar konur taka kvenhormón -
estrógen - til að halda niðri einkénnum
tíðahvarfa. Nú grunar menn að þessi
meðferð dragi einnig úr líkunum á elli-
hrörnun af þeirri gerð sem kölluð er
alzheimersveiki. Victor Henderson og
samstarfsmenn hans við Suður-Kali-
forníuháskóla í Los Angeles greindu frá
þessu á ráðstefnu taugafræðinga í
Washington DC í nóvember sl. Þeir
lögðu ítarlega spurningalista fyrir fólk á
stóru elliheimili í Kaliforníu. Konurnar í
hópnum voru meðal annars látnar greina
frá því hvort þær hefðu gengist undir
hormónameðferð við tíðahvörfin.
Sfðan hafa 2418 konur á elliheimilinu
látist. Af þeim dóu 127 af alzheimers-
veiki eða af ellihrörnun sem trúlega var
af þeim toga. í ljós kom að hlutfallslega
færri í þessum hópi höfðu fengið kven-
hormón á breytingaskeiði en þær konur
sem annað varð að aldurtila. Munaði þar
40 af hundraði. Einnig er svo að sjá sem
líkurnar á alzheimersveiki hafi minnkað
eftir því sem hormónameðferðin varaði
lengur.
Henderson játar að of snemmt sé að
draga nokkrar ákveðnar ályktanir af
þessum gögnum en þau réttlæti samt að
málið verði kannað frekar.
Vísindamenn í Flórfda höfðu áður
uppgötvað að kvenrottum sem eggja-
stokkarnir höfðu verið teknir úr sóttist
lakar nám en þeim sem heila höfðu kyn-
kirtlana. Einnig kom f ljós að taugung-
um í framheila, af gerð sem vitað er að
skiptir máli við nám og minni, hafði
fækkað í eggjastokkalausu rottunum og
kvenhormónagjöf bætti námsgetu
þeirra.
Nú gæla menn við þá hugmynd að
rýrnun kvenhormóna á breytingaskeiði
geti dregið úr þroska framheilans á
sama hátt og verður í kvenrottum sem
sviptar hafa verið kynkirtlum.
Fjarri fer þó því að þetta geti verið
eina orsök alzheimersveiki. Til dæmis er
óljóst hvernig þetta snertir karla, sem
taka líka þennan kvilla, að vísu ekki eins
margir og konur. Ekki er vitað, svo
vitnað sé í Henderson, hvort estrógen
verði þeim í þessu efni til gagns eða
tjóns eða hafi engin áhrif.
(New Scientist, 20. nóv. 1993.)
BÆTIEFNI GEGN KLOFNUM
HRYGG
Nú virðist ljóst að fólsýra dregur úr
líkum á vansköpun á mænu- og heila-
göngum í fóstri, svo sem klofnum hrygg
(spina bifida) og vatnshöfði (hydro-
cephalus). Samkvæmt tölum frá Heil-
brigðisráðuneyti Bretlands geta verð-
andi mæður dregið úr líkum á þessum
fæðingargöllum um ein 75 af hundraði
með því að neyta þess B-vítamíns
daglega í mánuð fyrir getnað og þrjá
mánuði eftir hann. Hér er um að ræða
algengustu vansköpun á fósturskeiði, er
kemur fram á um 2000 fyrirburum og
nýburum í Bretlandi á ári.
Þrátt fyrir yfirlýstan vilja heilbrigðis-
yfirvalda í Bretlandi virðast þessar upp-
lýsingar ekki hafa náð til verðandi
mæðra. Af 613 þeirra sem komu í fyrsta
sinn í mæðraskoðun í Leeds juku aðeins
15% fólsýruneysluna á meðgöngutíma,
samkvæmt grein er birtist f breska
læknablaðinu The Lancet um miðjan
nóvember. Um sama leyti tilkynnti
breska heilbrigðisráðuneytið að það
hygðist dreifa 500.000 bæklingum og
30.000 veggspjöldum um málið lil
heilsugæslustöðva og læknastöðva í
landinu.
(New Scientist, 20. nóv. 1993.)
Þýtt og endursagt:
Örnólfur Thorlacius
Náttúrufræðingurinn 63 (1-2), bls. 56, 1993.
56