Samvinnan - 01.06.1927, Side 95

S A M V I N N A N
173
kaupgjald verkafólks við smákrónur undangenginna ára.
En þegar afurðir búanna seldust um haustið voru krón-
urnar, sem þeir fengu, orðnar stærri en færri. Hækkun
krónunnar var í einu stórhættuleg fyrir hina árlegu af-
komu, og þá ekki síður fyrir skilamennina, sem lent höfðu
í skuldum í fyrri kreppunni, þegar krónurnar voru
íallnar.
Nú gætu menn spurt: Standa kaupmannasinnar lands-
ins betur í ístaðinu ? Hafa þeir minni hneigð til verslunar-
skulda ? Hafa kreppan og krónuhækkunin farið betur með
þá en samvinnubændurna ?
Þessum spurning'um má hiklaust svara neitandi.
Skuldahneigðin hefir aldrei verið meiri en nú hjá sam-
kepnismönnunum hér á landi, og skuldir og skuldatöp,
aldrei slík sem nú. Og krónuhækkunin hefir lamað þá líka,
svo að nú er atvinnuleysi, alveg óvenjulegt, og hallæri
fyrir dyrum.
Skuldir samvinnufélaganna eru það miklar, að marg-
ir dugandi menn eiga erfitt með að greiða þær til fulls
nema á allmörgum árum. En þær eru eins og dropi í haf-
inu í samanburði við skuldir samkepnismanna. Þar sem
eru tugir þúsunda hjá bændafélagi, eru oft hundruð þús-
unda og jafnvel miljónir hjá keppinautunum sumum, kaup-
mönnum og útgerðarfélögum. Þar eru töp bankanna svo
að nemur mörgum miljónum nú framkomin, og því miður
rnargar miljónir nálega vissar í viðbót áður en þessari
kreppu líkur. Sömu lánsstofnanir hafa tapað nokkrum
tugum þúsunda á kaupfélagsmönnum hér og þar á landinu.
En það er lítið og verður lítið, sem betur fer, á móti hin-
um miklu töpum keppinautanna.
Eitt dæmi sýnir aðstöðumuninn. Kaupmaður nokkur
hefir um alllangt skeið sótst mikið eftir skiftum við sam-
vinnubændur, og meðan Sambandið hafði ekki verslun með
höndum, mun þessi milliliður hafa grætt drjúgum á skift-
um við sveitamenn. Til að græða meira fer hann í síldar-
brask og tapar þar á skammri stund 6—700 þús. kr.
Verslunin gengur saman og verður sárlítil, því að mann-