Andvari - 01.01.1977, Page 86

84
ÓLAFUR HALLDÓRSSON
ANDVAM
Fritzner þegar hann vann að Ordbog over Det gamle norslie Sprog og tók
þaðan m. a. dæmi um orðið tyri: ‘tyri, n. fed Furuved som indeholder
tjæreagtig Vædske ...’ Til annarra texta vísar hann ekki. Síðar liafa aðrir
höfundar orðabóka tekið þessa orðmynd upp eftir Fritzner, án þess að huga að
uppruna hennar.
Þegar Háskólabókasafnið í Kaupmannahöfn brann 1728 voru þar tvö
skinnhandrit af Fagurskinnu, sem fræðimenn og útgefendur hafa til hægri vika
nefnt A og B. Skinnbækurnar fórust, en textar þeirra eru varðveittir í eftir-
ritum. Talsverður munur er á þessum textum, og er B-textinn yfirleitt betri.
1 stað orðsins týri í útgáfu Munchs og Ungers stendur í A-handritunum tyrri:
‘locarsspon af tyRÍ’ AM 52 fol., bls. 174, .locarsspon af tyrri’ AM 301 4to,
bh 86r, AM 303 4to, bls. 233, en í B-handritunmn stendur ‘tyru tre’ UB
371 fol, bl. 62r, og ‘tyrui tre’ AM 51 fol., bl. 56r, og AM 302 4to, bl. 96r.
D. A. Seip skrifaði eftirfarandi um orðmyndirnar ‘tyri’ og ‘tyru tre’ í rit-
dómi um Gamalnorsk ordbok med nynorsk tyding eftir Leiv Fleggstad:
tyri n. og tyrutré n. eksisterer neppe; ... báde tyri og enda mer tyrutré
er usikre og bpr gá ut av en gno. ordbok til formene blir sikrere pávist.1 2
Sama frásögn af Haraldi Sigurðarsyni, sem getið var hér á undan, er í
Morkinskinnu, Heimskringlu og Huldu-Hrokkinskinnu. I Morkinskinnu eru
þessi orð lögð í munn Haraldi;
Nv scal taca tre þat er tyrfit er. oc eldnemst. oc lata þar eld i innan litinn
þann. bera þar iviþ brenno stein oc steypa vaxi vm vtan .. ?
Samsvarandi texti í Fleimskringlu er:
Haraldr lét binda á bak fuglunum lokarspánu af tyrvitré ok steypði vaxi
ok brennusteini ok lét slá eldi í .. .3
I Huldu stendur um sama:
Siðan liet hann telgia lokarspanv af tyrvitre. ok bregða i elldi. en steypa
at utan brennvsteini ok vaxi.4
Orðið tyrviðr kemur fyrir í Ynglinga sögu, þar sem segir að Haki konung-
ur að Llppsölum lét taka skeið og ‘... lét þá flytja út til hafs ok leggja stýri
í lag ok draga upp segl en leggja eld í tyrvið ok gera bál á skipinu ...’ Bjarni
Aðalbjarnarson segir í skýringu við þennan texta: ‘tyrviðr: harður furu- eða
1. Norsk tidsskrift for sprogvidenskap V (1932), bls. 362.
2. Morkinskinna, Udg. . . . ved Finnur Jónsson, K0berihavn 1932, bls. 71.2-4.
3. Heimskringla I-IV, Udg. . . . ved Finnur Jónsson, K0benhavn 1893-1901. Sjá III, bls.
83.13-15. Snorri Sturluson, Heimskringla III, 'Bjarni Aðalbjarnarson gaf út, Reykjavík
1951, íslenzk fornrit XXVIII, bls. 76-77.
4. Sbr. Fornmanna sögur VI, Kaupmannahöfn 1831, bls. 153.18-20.