Andvari - 01.01.1986, Side 19

ANDVARI
GUNNAR THORODDSEN
17
Gunnar vildi fylgja málinu eftir og lagði í ársbyrjun 1937 tillögu
fyrir þingflokk sjálfstæðismanna sem þá var í stjórnarandstöðu um
að Alþingi ályktaði að heQa þá þegar undirbúning að því að íslend-
ingar tækju öll sín mál í eigin hendur og segðu upp sambandslaga-
samningnum strax eftir árið 1943. Tillagan var ítarlega rædd í þing-
flokknum en í kjölfar hennar lögðu þingm&nn úr stjórnarliðinu
fram tillögu um svipað efni, þ. e. að íslendingar tækju alla stjórn
utanríkismála í eigin hendur. Sjálfstæðismönnum þótti sú tillaga
ganga of skammt og vanta skýlausa yfírlýsingu um að íslendingar
ætluðu að neyta uppsagnarákvæðis sambandslaganna og taka öll
málefni landsins í eigin hendur. Fluttu fulltrúar flokksins í utanrík-
ismálanefnd breytingartillögu í þessa átt og náðist þar samstaða um
málið. Var þessi merka tillaga að lokum samþykkt samhljóða á Al-
þingi 15. apríl 1937. Þessi tillaga boðaði tímamót í sjálfstæðismálinu.
Þar var sú stefna nú fyrst mörkuð í samhljóða alþingissamþykkt að
neyta skyldi uppsagnarákvæðis sambandslaganna og íslendingar
taka alla meðferð málefna sinna í eigin hendur.
Ungir sjálfstæðismenn höfðu tekið lýðveldisstofnun upp í stefnu-
skrá sína strax árið 1931. En það var fyrst 10 árum síðar sem Sjálf-
stæðisflokkurinn í heild og aðrir flokkar tóku opinberlega undir þá
stefnu, en í ýmsum flokkum hafði þetta skref verið umdeilt. Það
gerðist 17. júní 1941. Þann dag samþykktu allir flokkar að „Alþingi
ályktar að lýsa yfir þeim vilja sínum að lýðveldi verði stofnað á ís-
landi jafnskjótt og sambandinu við Dani verður formlega slitið.“
Það var ekki síst Sjálfstæðisflokkurinn sem átti þátt í þessari álykt-
un.
5
Lengst af var stjórnarskrármálið einn meginþátturinn sem sjálf-
stæðisbarátta þjóðarinnar var ofin úr og tengdist henni órofa
böndum. í grundvallarlögunum var mælt fyrir um það hver vera
skyldi lögskipan ríkjanna tveggja og hvaða rétdndi íslendingum
væru fengin þar til handa. Meginbreyting var gerð á stjórnarskránni
og æðstu stjórn ríkisins með sambandslögunum 1918 sem lögtekin
2