Andvari - 01.01.1986, Síða 122

120
AÐALGEIR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
í Norðurfara eftir skáld sem ortu á enska tungu og óbundið mál er þýtt úr
sama máli. Nýþýsku veikluninni var haldið utan dyra í Norðurfara hvað
þýðingar varðar. Frumkveðin kvæði í Norðurfara voru eftir Benedikt
Gröndal (3), Jón Thoroddsen (22), Gísla Brynjúlfsson (16), Jón Jónsson
Norðmann (3) og Guðnýju Jónsdóttur frá Klömbrum (1).
Eins og áður greinir eru aðeins þrjú kvæði þýdd í Norðurfara. Benedikt
Gröndal þýddi kvæði Hórasar, Gísli Bryryúlfsson Burns og Byron. Þegar til
óbundna málsins kemur er meginefni Norðurfara um febrúarbyltinguna
og þá atburði sem fylgdu í kjölfar hennar í Norðurálfunni. Höfuðritgerðin
í fyrri árganginum ber einmitt heitið Frá Norðurálfunni 1848 þar sem
höfundurinn gerir grein fyrir orsökum byltingarinnar og áhrifum hennar
fram á vorið 1848, og við það heygarðshorn hélt hann sig, því að í síðari ár-
ganginum er viðamesta greinin Frelsishreyfmgarnar meðal þjóðanna. Hún
skiptist raunar í tvo ólíka höfuðþætti: Frá þjóðum og stjórnarháttum eink-
um í Norðurálfunni og Yfirlit yfir helstu viðburði í Norðurálfunni og
ástand hennar MCCCXLIX.
Dagbók í Höfn gefur lesandanum innsýn í það hvað víða Gísli Brynjúlfs-
son leitaði fanga, og í greinunum má sjá hvernig hann vinnur úr því efni
sem hann les. Afstaða hans er mjög eindregin gegn kúgun og misrétti. Bar-
átta þjóða og þjóðabrota fyrir frelsi og jafnrétti á hug hans allan. Dagbókin
vitnar nær því daglega um að Gísli Brynjúlfsson er svarinn andstæðingur
einræðis og kúgunar og boðberi mál- og skoðanafrelsis.
Sverrir Kristjánsson kemst svo að orði um Norðurfara: „Af þeim ritum,
sem íslendingar áttu völ á árunum 1848—49, var Norðurfari sá sem túlkaði
anda frelsishreyfmgarinnar í Evrópu af mestum funa. Gísli Brynjúlfsson
skráði ekki sögu líðandi stundar sem kaldur og hlutlaus sagnfræðingur,
heldur áróðursmaður lýðræðis og mannfrelsis11.9 í greininni Frá Norður-
álfunni kemst Gísli svo að orði: „ . . nýtt tímabil er byrjað fyrir mannkyn-
inu. Nú er allt sem í einu uppnámi, og það er til einskis að vera að leita sér
að hæli eða frið, því það er ei von að nokkursstaðar sé skjól þegar allar
máttarstoðir mannlegs félags eru svo hristar sem nú er. En það er heldur
engin undur þó margir gamlir menn, sem höfðu byggt hús sín á enum
forna grundvelli, og sem nú ei vita hvar þeir eiga höfði sínu að að halla,
æski þess að allt væri aftur komið í hina fornu ró og kyrrð - en það tjáir
eigi, því „stríð er starf vort í stunda heimi“, og margt gamalt verður að
deyja svo hið nýja geti fæðst; og það kann vel að vera að allt það sem enn
er orðið, sé ekki nema byrjun til hinna ógurlegu byltinga, sem eigi að verða,
áður en þjóðirnar geti risið upp aftur fegurri og betri úr rústum sínum,
eins og sagt er um fuglinn Fönix að hann fljúgi upp af ösku sinni“.10
Gísli vænti þess „ . . . að endir byltinganna á þessari enni miklu upprisu
og endurfæðingar öld þjóðanna, verði sá, að allar þjóðir verði frjálsar og