Andvari - 01.01.1986, Síða 127

ANDVARI
GÍSLI BRYNJÚLFSSON OG NORÐURFARI
125
Brýningar af þessu tagi komu við auman blett hjá sumum íslendingum
á þessum árum.
Sá maður sem hæst bar í frásögn Norðurfara af byltingunum í álfunni
var Loðvík Kossuth. Hann varð hjá Gísla Brynjúlfssyni persónugervingur
ráðsnilldar, hugrekkis og hreysti og kyndilberi kúgaðrar þjóðar sem barðist
fyrir frelsi sínu við ofureflið. Boðskapurinn um frelsið og þær fórnir sem
það kostaði var hér fluttur af meiri eldmóði og tilfinningahita en íslenskir
lesendúr höfðu áður heyrt og séð og það kom brátt í ljós að Gísli Brynjúlfs-
son talaði ekki fyrir daufum eyrum.
Pegar fór að halla undan fæti hjá Ungverjum 1849 og sigurvonir þeirra
dvínuðu, huggaði Gísli sig við það að Kossuth hafí haldið uppi sóma lands
síns og Gísli telur þetta stríð „eitthvert hið veglegasta og glæsilegasta, sem
nokkurn tíma hefur verið háð . . . því aldrei hefur nokkur þjóð risið eins
móti rangsleitni og kúgan og þessi hin eina.“22
Útgáfa Norðurfara fylgdi eftir atburðunum í Ungverjalandi. Eins og
áður sagði lauk Gísli formála síðara árgangsins 20. september 1849. Þá var
útséð um örlög Ungverjalands, Feneyjar höfðu gefist upp fyrir Austurrík-
ismönnum og eining Þýskalands úr sögunni að sinni. „Nýtt heimskulegt
heilagt samband verður stofnað, og hin fyrirlitlega skrifstofustjórn færist
aftur yfír meginland Norðurálfunnar. En því voðalegri verður líka bylting-
in, þegar stríðið aftur byrjar milli frelsisins og siðleysisins — en hvenær mun
aftur rísa upp spámaður eins og Kossuth, svo fullur af heilögum anda“ ?23
Sú vegsömun sem Kossuth hlaut í Norðurfara hefir trúlega sáð fræjum for-
ingjadýrkunar á íslandi og sá maður sem naut góðs af því í fyllingu tímans
var Jón Sigurðsson.
Norðurfari var ólíkur öðrum íslenskum tímaritum um margt, t. a. m.
það hve lítið þar var fjallað um íslensk málefni. í fyrri árganginum var
grein sem bar heitið „íslendingar við háskólann í Höfn“. Aðalinntakið í
henni var að sýna fram á hvað íslendingum væri óhallkvæmt að stunda þar
háskólanám og þar vantaði með öllu þá kennslu sem þeim væri nauðsynleg
til að vera fullfærir til starfa á íslandi sem læknar og lögfræðingar. Helst
taldi greinarhöfundur að þar mætti mennta kennara handa æðri skólum,
en benti þó á það í leiðinni að víðar mætti fá góða menntun en í Kaup-
mannahöfn, og taldi að „háskólarnir á Englandi“ væru án efa þeir sem
kæmust næst hugmynd manna um vísindaskóla. Hér var verið að gera há-
skólakennslu á íslandi skóna, enda var prestaskólinn þá tekinn til starfa í
Reykjavík og höfundurinn endaði á því að skora á landsmenn að stofna
fleiri slíka skóla, en benti jafnframt á að margir hinna frægustu vísinda-
manna hefðu ekki stundað nám við háskóla eða gert þar sínar frægustu
uppgötvanir.