Andvari - 01.01.1986, Blaðsíða 160

158
HANNES JÓNSSON
ANDVARI
óeiningar og skorts á stuðningi við stefnuna innan stjórnarflokkanna
sjálfra.
Skoðanakönnun um öryggis- og utanríkismál 1984 staðfestir fyllilega
það sjónarmið, að um það bil 80% íslendinga styðji aðild íslands að Atlants-
hafsbandalaginu og yfír 60% þeirra styðji veru varnarliðsins í landinu. í
júlí 1984 gaf öryggismálanefnd út skýrslu Ólafs Þ. Harðarsonar, Viðhorfís-
lendinga til öryggis- og utanríkismála. Hún sýndi þá meginniðurstöðu, að 80%
íslenskra kjósenda eru fylgjandi aðild íslands að Atlantshafsbandalaginu
og 20% á móti. Ennfremur sýndi skýrslan, að 64% íslenskra kjósenda eru
fylgjandi veru varnarliðisins í landinu en 36% á móti. í október 1983 sýndi
skoðanakönnun DV nokkurn veginn sömu niðurstöðu, þ. e. að 79% þjóð-
arinnar voru fylgjandi NATO-aðild og 64% fylgjandi veru varnarliðsins í
landinu. Hliðstæð niðurstaða kom einnig í ljós við skoðanakönnun DV árið
1980 og Vísis 1968.9)
Efniságrip og helstu niðurstöður
Við höfum nú skoðað ýmsa þætti íslenskrar utanríkisstefnu lýðveldis-
tímabilsins. Þetta gerðum við ekki á grundvelli kenningar Morgenthaus um
veldi ríkisins og takmörkun þess vegna veldis annarra ríkja og þar með
valdajafnvægis, heldur á grundvelli átta mótandi atriða utanríkisstefnu sem
mér þykja raunhæfari vinnubrögð og skila betri árangri þegar þróun utan-
ríkisstefnu smáríkja er skoðuð.
í öðru lagi litum við á það grundvallaratriði utanríkisstefnu allra ríkja
sem alltaf hefur verið og verður væntanlega alltaf sjálfgefið, þ. e. að tryggja
fullveldi og viðhalda sjálfstæði ríkisins í samskiptum þess við önnur ríki og
ríkjasamtök.
í þriðja lagi tókum við eftir mikilvægi þess fyrir smáríkið að móta utan-
ríkisstefnu sína þannig í öllum meiriháttar málum að leita sameiginlegra
hagsmuna með sem flestum öðrum ríkjum og eiga sem nánasta samvinnu
við þau um framgang málsins.
í fjórða lagi litum við nánar á átta mótandi atriði utanríkisstefnu ríkis og
skoðuðum meginatriði íslenskrar utanríkisstefnu eins og hún hefur verið
framkvæmd í fjóra áratugi. í framhaldi af því greindum við meginmark-
mið íslenskrar utanríkisstefnu í ljósi sérhvers hinna átta mótandi atriða eða
boða.
Af þessari athugun virðist ljóst, að grundvallaratriði íslenskrar utanríkis-
stefnu, eins og hún hefur verið framkvæmd af hverri ríkisstjórn af annarri
rúmlega 40 ára tímabil lýðveldisins, eigi sér djúpar og traustar rætur. Þar
koma til náttúrulegar aðstæður, lífshagsmunir íslenska ríkisins og vilji