Andvari - 01.01.1957, Side 81

ANDVARI
Brot úr verzlunarsögu
77
Hér hafa verið tilgreind dæmi um verzlunarsamtök meðal
bænda í Húnavatnssýslu, bæði úr vestri og eystri hluta sýslunnar,
um og eftir 1860. En eigi getur þar almennra samtaka fyrri en
vorið 1868. Samkvæmt frásögn úr Húnavatnssýslu, dags. 15.
maí 1868 og prentaðri í Norðanfara, 13.—14. tbl., 18. júní s. á.,
urðu almenn samtök í héraðinu þetta vor að höldnum sýslu-
fundi og fundum í hreppunum. Hér var þá svo ástatt, að kaup-
menn voru lítt birgir, en hin mesta þurrð var á matvöru meðal
allrar alþýðu í héraðinu. Áttu samtök þessi fyrst og fremst að
gæta þess, að skuldugir bændur og snauðir yrði ekki fyrir borð
bornir í viðskiptum við kaupmenn og stæði svo uppi bjargþrota
með hyski sínu. Svo virðist sem árangur hafi orðið í minna lagi
af ráði þessu og var kaupmönnum um kennt, enda hefði þeir
metið meira að notfæra sér neyð manna til þess að knýja þá til
skuldbindinga um ársviðskipti þeirra en að veita viðtöku ábyrgðar-
seðlum hreppstjóra og félagsformanna um skilvísa greiðslu fyrir
nokkrum skeppum af kommat. Varð af öllu þessu nokkur úlfa-
þytur, sbr. Norðanfara 1868, 21,—22. tbl. Þetta sama ár birtist
í Norðanfara 27.-28. tbh, bréfkafli úr Skagafirði, dags. 17.
sept., þar sem getið var verzlunarfélags, er stofnað hafði verið
í fjórurn hreppum sýslunnar, „sem hafði góðan árangur í til-
liti til prísanna, en einkum þó í því að ná matnum hjá þess-
um lausakaupmönnum, þar eð ekki var nema ein verzlun hér
1 sýslunni, sem ekki hefði getað nægt öllum (í)búurn hennar
með vöruhirgðir. Þessi félagsverzlun komst á, án þess að halda
nokkurn sýslufund og því síður að skrifa lög í svo og svo mörg-
um greinum, er þyrfti til heilar arkir“. Annar Skagfirðingur rit-
aði athugaserod við ummæli þessi í Norðanfara, 35.-36. tbl.,
18. des. s. á., og dregur þar í efa, að forgöngumönnum félagsins
hafi reynzt fyrirhafnarlítið að koma því á fót. „Eigi þykja mér
heldur lagalaus verzlunarfélög eins lofsverð eins og honum, því
þau munu varla þrífast til lengdar."
Af því, sem nú var ritað, virðist auðsætt, að verzlunarsamtök
hænda í Húnavatns- og Skagafjarðarsýslum stóðu veikum fótum