Andvari - 01.01.1957, Page 88

84
Gísli Sveinsson
ANDVABI
land. Eigi var þessum ráðleggingum þó ætíð fylgt af sæfarend-
um, sem oftlega vissu eigi, hvar þeir voru lentir.
Tíðastir hafa eðlilega skipreikar slíkir orðið um vetur, í dimm-
viðri og byljum, þá er lítt greindi land frá sæ. Og oftar en einu
sinni bar það til, að fiskiskipin (þ. e. togaramir) komu beina leið
siglandi heiman frá sér og upp í Meðallandssand; höfðu e. t. v.
aðeins byrjað að fiska. Eftir fyrra stríð bar einkum á þessu hjá
Þjóðverjum, sem gerðu sér til lífsbjargar togara úr heldur smáum
skottuskipum og settu á óvana skipshöfn, jafnvel stundum menn
illa farna í stríðinu, en lítt kunnandi í sjómennsku og svo sem
ólærða í skipsstjórn. Algengustu ástæðu fyrir strandi færðu skip-
brotsmenn yfirleitt áttavitaskekkju, sem að vísu gat átt sér stað,
eða strauma í hafinu, sem þeir könnuðust ekki við og voru
raunar oft hrein báhilja. En landslag allt og aðstæður var þess-
urn mönnum vitaskuld að mestu, og stundum allsendis, fram-
andi við aðkomuna. Og ef þeir svo, þótt í land kærnust, legðu
upp í leit að byggð í illveðrum — og í Skaftafellssýslu gátu tekið
við eyðisandar og illfær vötn — var þar önnur lífshættan frá,
en hitt ráð skyldi haft að reyna að þrauka í fjöru, með skýli úr
segli eða skipsbraki, ef náðist, þar til fólk af nærliggjandi bæjum
yrði þeirra vart, sem oftast nær gerðist mjög brátt, — og giltí
þetta áður en þau tækniráð komu til sögunnar, er gátu gefið
vísbendingu um aðsteðjandi skipreika hvar sem var við landið.
En allsstaðar á þessurn slóðum höfðu menn fyrrurn vetrarlangt
nákvæmar gætur á öllu við sjóinn, fóru og oft ,,á reka“, þótt
eigi væri mannabyggð mjög nærri. Kom þar einnig til ára- og
aldaþjálfun og glöggskyggni. Og sannleikur var í því nokkur,
að þeir, sem vanizt höfðu við þetta langa ævi, fóru nærri um
það eftir hugboði eða draumförum sínum, hvort skipsströnd
væru í aðsigi. Þetta reyndi jafnvel ég sjálfur og á sjálfum mér,
er ég um áratugi hafði gerzt þessum efnum þaulvanur í embætti
o. s. frv. — Áður fyrr varð að hafa þann háttinn á, að gerðir
voru út af strandstað efldir sendimenn, hraðhoðar, til sýslu-
manns, hvernig sem viðraði og þótt um langa og torfæra leið