Andvari - 01.01.1944, Side 51

andvari
Magnús Stephensen og verzlunarmálin 1795-181(5
47
manna. Svöruðu þeir og fullkomlega í saina tón. Víst er, að
ýmsu var áfátt af þeirra hendi. Versta mein verzlunarlagsins
var einveldi kaupmannanna á flestum höfnum landsins. En
slikt var þó reyndar ekki nema að sumu leyti að kenna verzl-
unarlöggjöfinni, eða því, hversu stjórnin túlkaði ákvæði henn-
ar kaupmönnum í vil, heldur stafaði það og hélzt við af fá-
menni, fátækt og frumstæðum atvinnuháttum landsmanna. Má
benda á einveldi selstöðuverzlana í sumum kauptúnum lands-
ins á síðara hluta 19. aldar, tugum ára eftir það, að verzlunin
var með öllu frjáls orðin, þvi til sönnunar, að slíku varð ekki
mn breylt með lögum einum.
Óánægja sú, er fram brauzt með almennu bænarskránni,
stafaði mest frá árunum 1792—1794. Þótti síðan heldur hægjast
um verzlunina og leið svo fram um aldamótin 1800. Var því
ekki um þessi mál rætt í nefnd þeirri, er saman kom i Kaup-
mannahöfn undir árslok 1799 til ráðagerða um ýmis máíefni
landsins, einkum skólamál og réttarfar. Lá það og ekki beint í
starfshring nefndarinnar.5) í nefnd þessari áttu þeir sæti Magnús
^tephensen og Stefán Þórarinsson. Víst er þó, að Rentukamm-
ei'ið ráðgaðist við þá um verzlunarmálið. Og ekki er líklegt,
að þeim hafi þá verið mjög snúinn hugur, því að kalla mátti,
að enn stæði sem harðast ritdeilurnar um almennu bænar-
skrána, svo að ekki komu út færri rit en þrjú um þetta efni
árið 1799, og tvö þeirra a. m. k. í meira lagi harðorð í garð
þeirra frænda.0) Lá málið kyrrt um sinn, og leið svo fram til
ársins 1807.
A þessu ári bar tvennt lil tiðinda um verzlunarmál íslend-
mga. Var annað að vísu smávægilegt, en sýndi þó, að stefna
stjórnarinnar í verzlunarmálinu var enn hin sama og fyrr. í
slað þess að endurskoða verzlunarlögin og breyta þeim nokkuð,
;|ð fenginni 20 ára reynslu, lét stjórnin nægja að framlengja um
°ákveðinn tíma tollfrelsisákvæði konungsúrskurðar frá 18. ág.
1786.7) Hitt leiddi til stærri tíðinda, að haustið 1807 brauzt út
°lriður milli Dana og Englendinga. Meðan á þeirri styrjöld
stóð, lá við, að landið losnaði alveg úr tengslum við danska
4