Andvari - 01.01.1944, Blaðsíða 71

ANDVAni
Framtíðarhorfur landbúnaðarins
67
Átli verzlunareinokun og önnur erlend áþján drýgstan þátt í,
að svo fór, þótt fleira hafi stuðlað þar að. Svo var komið um
búnað vorn í lok 18. aldar, að fólk og fénaður var því nær hor-
fallið og aldauða. Svo langt var þá komið þeirri helvízku þróun,
sem hér hafði átt sér stað, að rætt var um að flytja nokkurn
hluta af þjóðinni af landi burt.
Eftir þetta fer að rofa til, þótt hægt fari i fyrstu. Á síðasta
fjórðungi 19. aldar verður vart ýmissa nýjunga varðandi bún-
að, sem síðar hala orðið lil þess að hrinda búskaparháttum
vorum fram á leið. Má þar nefna þróun búnaðarfélagsskapar og
stofnun fyrstu kaupfélaganna. Og að lokum voru fjórir bún-
aðarskólar settir á stofn þennan aldarfjórðung. Til alls þessa
aiá fyrst og í'remst rekja þær framfarir, sem síðan hafa orðið
nieð þjóð vorri um búskaparháttu. En það, sem gerði þessum
félagsmálahreyfingum mögulegt að þróast, var, að eftir að Al-
þingi fékk löggjafar- og fjárveitingarvald 1874, fór það fljótlega
nð veita fé til þess að glæða áhuga manna fvrir umbótum í
búnaði. Þólt fjárhæðir þessar væri svo smáar í fyrstu, að oss
virðisl nú erfitt að skilja, að þær gæti orðið að gagni, þá er þó
engum efa undirorpið, að þessi viðleitni Alþingis hefur gert
stórmikið gagn.
Hér verður ekki rakin þróunarsaga landbúnaðarins síðan
endurreisnin hófst, en aðeins á það bent, að um samfelldan
vöxt hefur verið að ræða síðan. Brotalöm nokkur varð þó á
þessari þróun landbúnaðarins á styrjaldarárunum fyrri. Um
°g eftir aldamótin færðist sjávarútvegur mjög i aukana. Fólk
þyrptist úr sveitum til hins hraðvaxandi sjávarútvegs. Með
stofnun íslandsbanka var sjávarútvegnum séð fyrir nægu veltu-
fé. Hins vegar hafði landbúnaðurinn engan aðgang að slíku.
Árið 1919 — hið mikla verðbólguár — hafði Búnaðarfélag ís-
lands 60 þús. kr. úr ríkissjóði og einar 20 þús. lcr. voru veittar
tit jarðræktarframkvæmda. Þetta voru aðalfjárhæðirnar, sem
«1 landbúnaðarins gengu. Engin lánsstofnun veitti þá bændum
ión til húsabóta eða annarra nauðsynlegra umbóta á jörðum
sínum. Þá var farið að sækja sjó með lieztu og fullkomnustu
t^ekjum, sem þá þekktust, en bændur fengu engan stuðning til