Vaka - 01.05.1929, Blaðsíða 11

[vaka]
KULLVELDISINS MINNZT.
5
annað sem hófst um 874 og stóð fram til 930, og hitt,
sem hófst með þjóðhátíÖarárinu 1874 og er hvergi
nærri lokið enn.
Ég ætla ekki að fara að rekja sögu landsins; hún
er ykkur flestum fullkunn, aðeins minna á helztu tíma-
bilin, á blómaöldina, sem hófst með stofnun allsherj-
arríkisins og er fyrsta Alþingi var háð 930; á Sturl-
ungaöldina, er hófst um og eftir miðbilc 12. aldar og
lauk með því, að vér gengum erlendum konungum og
erlendum kaupmönnum á vald 1262—64; á kaþólsku
aldirnar, er vér lærðum það eitt að biðja fyrir oss, hefja
heitgöngur, þegar mest reið á, og leggja í guðskistuna,
þangað til kirkjan var búin að sölsa undir sig % af
öllum jarðeignum landsins; á verzlunareinokunina, er
sló hrammi sínum á landið 1602 og á aðra uppgjöf
vora í Ivópavogi 1662, þá er vér sórumst undir ein-
veldið. Og svo loksins afleiðingar alls þessa, sivaxandi
örbyrgð og ósjálfstæði, að ógleymdum öllum þeim hall-
ærum, drepsóttum og áfellum af is og eldi, sem vér
jafnan urðurn fyrir að öðru hvoru. Að síðustu vorum
vér að því komnir að gefast alveg upp, og þá, þegar
verst gegndi, eftir Skaftáreldana, var jafnvel stungið
upp á því, að setja allan landslýðinn niður á Jótlands-
heiðar; en báðir biskupsstólarnir voru lagðir niður
með 16 ára millibili, og Alþingi afnumið árið 1800.
Mátti þá segja, að öll hin forna frægð vor væri fallin í
rúst og alþýða manna í landinu ofurseld fátækt og
vesaldómi. Þetta er saga hins fyrra árþúsunds á Is-
landi, og mun enginn lá oss, þótt vér miklumst ekki
af þeirri sögu.
En er neyðin var stærst, þá var hjálpin næst. Ein-
mitt þá fór að heyrast til fyrstu vorboðanna í þjóðlífi
voru, Eggerts Ólafssonar, Skúla fógeta, Magnúsar Gísla-
sonar amtmanns og Jóns konferenzráðs Eirlkssonár.
Þeim 3 síðastnefndu tókst loks að losa um verzlunar-