Menntamál - 01.12.1955, Qupperneq 76

258
MENNTAMÁL
2. Lög uni almenningsbókasöfn.
Á nítjándu öldinni var tekið að stofna bókasöfn og lestrarfélög í
kaupstöðum og sveitum á íslandi, en cngin löggjöf var sett um
þessi efni, unz samþykkt voru lög um lestrarfélög og kennslukvik-
myndir árið 1937. í þeim lögum var ákveðinn styrkur til lestrarfélaga
úr ríkissjóði, en ekki sett eftirlit með bókavali þeirra eða starfrækslu.
í árslok 1953 nutu 209 lestrarfélög styrks samkv. þessum lögum. í
29 hreppum voru engin slík félög starfandi, en aftur á móti voru
2—4 í nokkrum sveitum. í öllum bæjum voru bæjarbókasöfn, og voru
sum þeirra starfrækt af allmiklum myndarskap. Sýslubókasöfn voru
til í öllum sýslum nema fjórum, en flest voru þau lítil, og sum
jjeirra voru alls ekki starfrækt. Bæði bæjar- og sýsluljókasöfn nutu ár-
lega styrks úr ríkissjóði, en styrkurinn var naumur og virtist veittur af
nokkru handahófi, enda voru söfnin ekki háð eftirliti af liálfu ríkisins.
29. júlí 1954 skipaði menntamálaráðherra nefnd til þess að „at-
huga og gera tillögur að reglum og eftir atvikum lagafrumvarpi um
bókasöfn héraða og almenningsstofnana." Nefndin skilaði frumvarpi
til laga um almenningsbókasöfn, ásamt greinargerð og skýringum,
í lok októbermán. Ríkisstjórnin lagði frumvarpið fyrir Alþingi, og
var það samþykkt sem lög 6. maí 1955. Með lögum þessum er stefnt að
því að veita allri alþýðu manna, hvar sem er á landinu, greiða leið
að góðum bókum og leiðbeina bókavörðum við alþýðubókasöfn um
bókaval.
í nefndinni voru Guðmundur Hagalín rithöfundur, séra Helgi Kon-
ráðsson og dr. Þorkell Jóhannesson prófessor.
Helztu ákvæði laganna eru þessi:
Starfrækt skulu aðalbókasöfn handa almenningi, bœjar- og héraðs-
bókasöfn í öllum héruðum landsins, og verða þau samtals 30, — 9 á
Suðurlandi, 8 á Vesturlandi, 8 á Norðurlandi og 5 á Austurlandi.
I liverju sveitarfélagi skal vera sveitarbókasafn. Þó skulu hreppar
eiga þess kost að sameinast, tveir eða fleiri, um eitt safn, og enn-
fremur skal lireppum heimilt að fela liéraðsbókasafni það hlutverk,
sem ætlað er sveitarbókasöfnum í lögunum.
Heimilt er að stofna og reka bókasöfn með styrk af opinberu fé
í heimavistarskólum, ef ekki er'sveitar-, bæjar-, eða héraðsbókasafn á
staðnum, svo og í sjúkrahúsum, heilsuhælum, elliheimilum og fanga-
húsum.
Almenningsbókasöfn skulu rækja sem víðtækasta útlánastarfsemi,
og bæjar- og héraðsbókasöfnum ber að hafa opna lestrarsali, eftir Jjví
sem húsrúm og fjárhagsgeta leyfir. Öll almenningsbókasöfn hafi sam-
starf sín á milli um bókaskipti og bókalán. Bókavörðum bæjar- og