Iðunn : nýr flokkur - 01.07.1930, Blaðsíða 104

310
Efnisheimur.
IÐUNN
hugsast getur, að þessi bál í himingeimnum kvikni við
samrekstur tveggja hnatta. Einnig getur hugsast, að sól-
kerfi berist í stjörnuþoku, eða einhverja efnismekki í
himingeimnum, og hitni gífurlega af viðnámi þokunnar.
Loks getur hugsast, að þau komi við skyndilega bylt-
ingu í iðrum hnattanna — einhverja gerbreytingu efnis-
ins sjálfs, og sé af völdum geislamagnaðra efna.
Ef efni sólar í himingeimnum gæti breyzt svo alt í
einu, þá er hugsanlegt, að af því gæti leitt bruna heils
heimskerfis. Þvíiík bál sjást um óravegu, svo að skínandi
stjarna sésf, þar sem áður var ekkert að sjá.
Líkt er því farið í efniseindunum. Aðkomandi kjarni,
sem þeysist inn í efniseind, næstum því með ljóssins
hraða, raskar þar jafnvægi. Þar verður árekstur og um-
turnan. Þar kemst alt í uppnám, og þar er heimsendir.
En þar var bundin geysileg orka, miðað við efnismagn,
og nú losnar hún úr fjötrum og birtist í geislum lítils
ljóss, er deyr um leið, en stjarna á himni kveikir bál,
sem kastar geislum veg allrar veraldar og lifir um aldir.
Annað skýrir frá stórviðburðum, sem hafa gerst fyrir
æfalöngu úti í ómæli himingeimsins. Hitt er komið úr
hyldýpi efnisins, og þar var líka heimur að tortímast, en
fregnin um það berst stutta leið, því alt er þar í litlum
mæli. Hvorttveggja virðist jafnaðarlega eiga sér upptök
í geislamögnuðum efnum, og hvorttveggja eru þetta
sjaldgæfir atburðir, miðað við þann feikna fjölda, sem
þessi tortíming getur hent.
Ionur. I efniseind sérhvers frumefnis er ávalt einn
kjarni og einhver viss tala rafeinda, og er þá kerfið í
jafnvægi. Ut af þessu getur þó borið, þannig, að raf-
eindir verða þar of eða van. Þess kyns eindir nefnast
íónur, og sækja þær stöðugt á að fullkomna töluna eða
losna við þær rafeindir, sem umfram eru. Þetta getur
valdið því, að braut einnar efniseindar verði sýnileg, þó
að eigi sjáist hún sjálf. Þegar t. d. helíumkjarni kastast
frá radíum gegnum rakt loft, þá fer hann fast við eða
í gegnum fjölda kerfa og raskar þeim. Koma þá fram
íónur, sem hlaða að lokum svo utan um sig, að þokurák
verður eftir í loftinu, þar sem kjarninn flaug. Má svo