Iðunn : nýr flokkur - 01.07.1930, Blaðsíða 113

IÐUNN
Efnisheimur.
319
rafeind, sem er á vissri braut, verður fyrir skothríð að-
komandi rafeinda, svo að hún kastast út af brautinni og
yfir á þá næstu. En síðan fellur hún, nema skothríðin
haldist við. Hefir þetta nú stuðning í mjög nákvæmum
mælingum.
Brautir þessar eru mikið viðfangsefni stærðfræðinga,
engu síður en brautir hnatta í himingeimnum. Eitt sýn-
ishorn er það, að á 10. braut getur rafeind farið 9 spor-
bauga, alla mismunandi að lögun, og er hún þó jafn
lengi að fara hvern sporbaug og fara hringinn, sem er
10. leiðin á 10. brautinni, ef rafeindin gæti farið hann.
Rúmtak efniseindanna vex hvergi nærri að sama skapi
og eindaþunginn, því margar rafeindir — þó eigi fleiri
en 8 — geta verið á sömu braut. Vatnsefniseindin er
einföldust, svo sem fyr er sagt, aðeins kjarni og ein raf-
eind, en í öllum öðrum efnum eru kjarnarnir margbrotn-
ari og hafa meiri jákvæða hleðslu. Kjarnar þessir seiða
til sín rafeindir, sem allar hafa neikvæða hleðslu, og fara
þær svo nærri kjarnanum sem komast má. Af hvoru-
tveggja leiðir svo það, að allar efniseindir verða álíka víð-
áttumiklar, enda þótt efnismagn þeirra sé mjög svo misjafnt.
Að afstöðnum miklum uppgötvunum í efnisheiminum
fær efnishyggjan venjulega byr í segl. Ýmsir lærðir menn
leitast við að sanna mönnum, að heimsrásin öll stjórnist
af blindri eðlisnauðsyn efnisins, til þess eins að sundr-
ast og sameinast. — Aðrir neita tilvist efnis og tæta
það upp i orku, og vilja telja göfugri heimsskoðun. En
hér er enginn munur á. Hvorttveggja er af þessum
heimi. Allir hlutir eru smíðaðir af nokkuru efni, segir
Snorri Sturluson. Allra minstu einingar þess snúast um
möndul og geysast brautir eirðarlaust. Sumar vilja ná-
lægjast, aðrar vilja fjarlægjast. Miklir kraftar valda þessu
hvorutveggja og þverra eins og fjarlægðin milli eining-
anna í öðru veldi. Þá er flest upp talið. Enginn er svo
spakvitur, að hann leiði rök að því, að þetta eitt nægi,
til þess að breyta óskapnaði stjarnþoknanna í samræman
heim og skipulagðan, eins og þenna, sem vér byggjum.
Ásgeir Magnússon.